Sve nas je manje i sve smo stariji. Sumoran uvod ne mora čak ni da bude senzacionalan ili populistički, činjenice govore u prilog tezi da se stanovništvo Bosne i Hercegovine smanjuje i da postaje sve starije.
Demografska slika Bosne i Hercegovine iz godine u godinu sve je gora zbog izraženog pada nataliteta i rasta mortaliteta. Pored toga, značajan procenat mladog, radno sposobnog stanovništva u najproduktivnijim godinama života, odlazi u inostranstvo u potrazi za poslom i boljim uslovima života, dok je, s druge strane, primjetan trend povratka starijih osoba koje su svoj radni vijek provele u inostranstvu.
Prema podacima popisa stanovništva u Bosni i Hercegovini iz 2013. godine, prosječna starost stanovništva iznosila je 39,51 godinu. Samo jedna opština je imala prosječnu starost stanovništva manju od 35 godina – Bužim. Najveći broj opština je imao prosječnu starost stanovništva preko 40 godina. Inače, BiH je 2013. godine imala 3.531.159 stanovnika.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Koliko je situacija ozbiljna potvrđuje i istraživanje demografa Steve Pašalića koji je sa Radom Mandić, profesorom Univerziteta u Istočnom Sarajevu, obavio istraživanje o demografskom kretanju u Republici Srpskoj. Istraživanjem je obuhvaćen period od 1991. do 2018. godine.
U istraživanju se navodi da je u 27 godina u Republici Srpskoj rođeno je 312.540 beba, a umro je 368.381 njen stanovnik. S tim podacima istraživači su povezali i negativni migracioni saldo (migracijom su izgubljena 353.863 stanovnika) i došli do zaključka da je Republika Srpska u pomenutom periodu imala ukupnu depopulaciju, to jest smanjenje broja stanovnika, za 409.704 osobe, tako da u njoj trenutno živi nešto više od 1.145.000 ljudi.
Pašalić ističe da je opšta stopa nataliteta u RS u konstantnom padu još od završetka ratnih sukoba u BiH, te da se od 2011. godine primjetno smanjivao broj novorođenih, a povećavao broj umrlih. U posljednjih pet godina, prema njegovim rečima, u prosjeku je svake godine u Republici Srpskoj rođeno 9.500 beba, što je mnogo manje u poređenju sa prvim poslijeratnim godinama, kada se godišnje rađalo i do 15.000 novorođenčadi. U istom tom periodu godišnje je u prosjeku umiralo 14.500 osoba.
„Stopa fertiliteta je veoma niska, a uzrokom smatramo planiranje porodice, sve rašireniji samački život, postratne traume, raseljavanje i procese izbjeglištva, ali i socioekonomsku situaciju, psihološke i druge faktore”, kaže Pašalić i dodaje da Republika Srpska generalno spada u niskonatalitetna područja.
Republika Srpska generalno ima „slabe demografske resurse”, i, prema indeksu starenja, spada u stadijum duboke demografske starosti (više od 200.000 njenih građana su šezdesetogodišnjaci, dok petnaestogodišnjaka ima 164.000).
„Izraženo starenje populacije ima trajne implikacije, ne samo u okviru demografije nego i ekonomskog i svakog drugog razvoja, jer starija populacija naprosto ne može nositi teret produktivnosti kao što to može mlađa populacija”, ističe Pašalić.
Unija za održivi povratak od 2013. godine je uočila da građani Bosne i Hercegovine odlaze u druge zemlje. “Imamo tačno po gradovima, po godinama, koliko je ljudi, porodica otišlo iz Bosne i Hercegovine. Dakle, broj govori da je to 186.000”, ističe Mirhunisa Zukić iz Unije za održivi povratak za Radio Slobodna Evropa.
Uporedo sa odlaskom velikog broja mladih u inostranstvo, Bosna i Hercegovina se suočava s masovnim povratkom starijih građana, koji su penziju zaradili u inostranstvu. Prema neslužbenim podacima iz nekoliko izvora, u 2019. godini u BiH se vratilo 15 hiljada penzionera, navodi se u tekstu na sajtu wdr.de, što svakako uvećava procenat starijih građana u zemlji.
Iza ovog masovnog povratka u velikoj mjeri stoje matematičke kalkulacije. Život u Bosni i Hercegovini neuporedivo je jeftiniji i prosječna penzija iz inostranstva tim ljudima obećava mnogo veću socijalnu sigurnost i bolji život nego što bi imali u zemljama iz kojih se vraćaju, ističe se u tekstu.
Odlazak mladih u inostranstvo, inače, stvara velike probleme za svaku zemlju, tako i za BiH. Katarina Vučković, voditeljka programa u nevladinom Institutu za razvoj mladih Kult, za Radio Slobodna Evropa ističe da se već jednim dijelom jasno vidi posljedica odlaska mladih, potentnih ljudi, koji bi trebali da grade ovu zemlju.
“Nama odlaze mladi ljudi koji su spremni raditi na sebi, koji su spremni izgrađivati akademske i druge karijere. To sad rade u nekim drugim zemljama. Mi već jesmo, praktički, zemlja starih, nama nedostaje već konkretnog kadra u različitim industrijama. Nove industrije ne razvijamo i to će imati dugoročne posljedice za Bosnu i Hercegovinu. Mi se stvarno moramo okrenuti mladim ljudima koji su sada u srednjoj školi i šta raditi s njima u narednih tri, pet, deset godina i na koji način njih podržati da se razvijaju u aktivne građane i građanke u Bosni i Hercegovini”, ističe Vučkovićeva.
Istraživanja od 2013. na ovamo pokazuju interes mladih ljudi za odlazak iz BiH, navodi Vučkovićeva, a tako je i danas. “Kad radimo istraživanja u opštinama i gradovima u Bosni i Hercegovini, vidimo da postoji znatna razlika u broju mladih ljudi stvarno na terenu od onoga što popis iz 2013. kaže.”
Dodaje da je 2013. godine 45% mladih bilo spremno otići iz BiH. Kada su 2017. pitali mlade ljude koji su otišli iz Bosne i Hercegovine zbog čega su to napravili i šta očekuju od zemalja u koje su otišli, odgovorili su da nisu bili zadovoljni opštim stanjem, da pitanje posla jeste jedno od pitanja zbog kojeg odlaze, ali da nije primarno.
Dok se političari nagode oko svih “suštinskih” pitanja koje stavljaju u fokus, kao što su Ustavni sud, referendum, vitalni nacionalni interes, međuentitetska granica i slično, nas se sve manje rađa, sve nas više odlazi, sve nas je manje i postajemo sve stariji. Postavlja se pitanje, ako se nastavi sa ovim trendom, kome će jednog dana političari “prodavati maglu”?
