Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik je u subotu, 28. aprila, najavio da će budžet Republike Srpske rebalansom u maju biti povećan za više od 50 miliona KM.
„Republici Srpskoj će danas sa javnih računa iz javnih fondova biti upućeno blizu 300 miliona KM za različite infrastrukturne, obrazovne, zdravstvene i druge modifikacije u Srpskoj“, rekao je Dodik na konferenciji za novinare u Banjaluci.
On je podsjetio na nedavnu odluku o plasmanu 42 miliona KM kredita, te naveo da su rezerve Srpske za pokrivanje projekata u ovoj godini blizu 120 miliona KM, dok će 170 miliona KM biti obezbijeđeno u okviru Direkcije za puteve.
Vijest su prenijeli mediji iz RS ne obraćajući pažnju na suštinu – nadležnosti Predsjednika Republike Srpske ne podrzumijevaju budžetska pitanja. Iako se može učiniti kao da navodimo opšta mjesta naše svakodnevnice, ipak je korisno podsjetiti se opštih načela regulisanih Ustavom RS, ako ništa drugo bar da vidimo kako bi država trebalo da funkcioniše.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
U tački 3. stava 1. člana 70. Ustava RS koji određuje nadležnosti Narodne skupštine, stoji da Narodna skupština donosi plan razvoja, prostorni plan, budžet i završni račun. Što se Vlade tiče, u tački 2. stava 1. člana 90. Ustava stoji da Vlada predlaže plan razvoja, prostorni plan, budžet i završni račun. Dakle, Vlada predlaže a Narodna skupština donosi budžet.
Zakon o budžetskom sistemu RS u dijelu koji reguliše pripremu i donošenje budžeta, u članu 27. kaže da:
- Ministarstvo dostavlja Vladi nacrt budžeta Republike za narednu fiskalnu godinu,
- Vlada, po potrebi, od Ministarstva traži dodatne informacije ili objašnjenja koja se odnose na nacrt budžeta Republike,
- Vlada utvrđuje nacrt budžeta Republike za narednu fiskalnu godinu i sa usvojenim izmjenama prosljeđuje ga Narodnoj skupštini na razmatranje,
- Narodna skupština se izjašnjava o nacrtu budžeta Republike za narednu fiskalnu godinu,
- Vlada utvrđuje prijedlog budžeta Republike za narednu fiskalnu godinu i dostavlja ga Narodnoj skupštini na razmatranje i usvajanje i
- Narodna skupština donosi odluku o usvajanju budžeta Republike za narednu fiskalnu godinu.
Da bi pojasnili budžetski proces i približili ga građanima, Vlada je pripremila Građanski vodič kroz Budžet Republike Srpske za 2018. godinu u kome se navodi da polaznu tačku kod izrade budžetskog zahtjeva od strane budžetskog korisnika predstavljaju usvojene strategije, kao i zakonska rješenja koja tretiraju njihovu resornu nadležnost. Naredni korak je uspostavljanje veza između zahtjeva i mogućnosti. Na osnovu prijedloga za prioritetne oblasti finansiranja budžetskog korisnika i raspoloživih sredstava budžeta utvđuju se limiti, odnosno ukupan iznos sredstava koje ima na raspolaganju svaki budžetski korisnik. Zatim Ministarstvo finansija sa budžetskim korisnicima vodi pregovore i usaglašavaju se oko konačnog iznosa sredstava koji će budžetski korisnici imati na raspolaganju u narednoj godini. Ministarstvo finansija priprema Nacrt budžeta i dostavlja ga Vladi na razmatranje i usvajanje. Potom Vlada usvaja Nacrt budžeta i šalje ga Narodnoj skupštini na izjašnjavanje. Onda Vlada razmatra zaključke predložene od strane Narodne skupštine i iste uključuje u Prijedlog budžeta ukoliko za to postoji osnova i takav dokument šalje Narodnoj skupštini na razmataranje i usvajanje. Narodna skupština usvaja budžet do 15. decembra tekuće godine i isti se primjenjuje od 1. januara naredne godine. Uz budžet za narednu godinu usvaja se i Program ekonomskih reformi za trogodišnji period i Zakon o izvršenju budžeta koji propisuje način izvršenja budžeta.
Naposlijetku, radi sveobuhvatnog uvida, predstavićemo i nadležnosti Predsjednika RS. Ustav RS u članu 80. jasno kaže da Predsjednik Republike:
- predstavlja Republiku;
- predlaže Narodnoj skupštini kandidata za predsjednika Vlade;
- predlaže Narodnoj skupštini kandidate za predsjednika i sudije Ustavnog suda na prijedlog Visokog sudskog i tužilačkog savjeta;
- Predsjednik Republike ukazom proglašava zakon u roku od sedam dana od dana njegovog usvajanja u Narodnoj skupštini. U tom roku predsjednik Republike može zahtijevati od Narodne skupštine da ponovo odlučuje o zakonu. Predsjednik Republike je dužan da proglasi zakon koji je ponovo usvojen u Narodnoj skupšini;
- daje pomilovanja;
- dodjeljuje odlikovanja i priznanja utvrđena zakonom;
- obavlja i druge poslove u skladu sa Ustavom;
- obavlja, u skladu sa ovim Ustavom i Ustavom Bosne i Hercegovine i zakonom, poslove iz oblasti bezbjednosti i odnosa Republike sa drugim državama i međunarodnim organizacijama;
- Predsjednik Republike ukazom, na prijedlog Vlade, postavlja i opoziva šefove predstavništava Republike Srpske u inostranstvu i predlaže ambasadore i druge međunarodne predstavnike Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske;
- Obrazuje savjetodavna tijela i stručne službe za obavljanje poslova iz svoje nadležnosti.
Dakle, kao što se može vidjeti, Ustav RS i Zakon o budžetskom sistemu RS nalažu da su pitanja budžeta u nadležnosti Narodne skupštine i Vlade, dok Ustav uopšte ne predviđa nadležnost Predsjednika RS u vezi sa budžetom.
Postavlja se pitanje, u čije ime je Milorad Dodik nastupio u javnosti i iznio podatak da će budžet RS rebalansom biti uvećan? U ime Predsjednika Republike Srpske definitivno nije mogao zato što nadležnosti Predsjednika ne podrazumijevaju pitanja u vezi sa budžetom. Na osnovu Ustava i zakona jasno je ko ima nadležnost da istupa u javnosti sa ovom informacijom: Vlada kao predlagač ili Narodna skupština kao institucija koja donosi budžet. Da li je mogao nastupati u nekom drugom svojstvu?
Ako je informaciju predstavio kao Milorad Dodik, građanin, predsjednik stranke SNSD ili u nekoj drugoj funkciji, postavlja se pitanje smisla postojanja institucija RS. Vukašin Pavlović (Država i društvo, 2011) ističe da bez političkih institucija nema ni političkog poretka. Takođe, navodi da je proces institucionalizacije države i državne vlasti stalno nastojanje da se vladavina ljudi ograniči i zamijeni vladavinom institucija. Da se moć vladara ograniči i zamijeni snagom ustava i zakona. Da se vlast pojedinaca i grupa ograniči i zamijeni vlašću državnih organa i ustanova.
Da bi institucije uspješno funkcionisale u tripartitnoj podjeli vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku, podrazumijeva se autonomija svih sistema vlasti i djelovanje u okviru svojih nadležnosti. Drugim riječima, ukoliko država, ali i društvo, nastoje da budu efikasni, stabilni, ukoliko žele da počivaju na povjerenju, da budu participativni, da se zasnivaju na vladavini prava, da budu odgovorni, kompetentni, transparentni, organizovani i optimalni, neophodno je da se i institucije zasnivaju na ovim načelima. Ukoliko jedna osoba, grupa ili institucija izlaze izvan svojih ustavnih i zakonskih okvira i miješaju se u nadležnosti drugih institucija, ta država će teško postići kvalitet i nivo neophodan za normalno funkcionisanje. Što je, opet, opšte mjesto naše svakodnevnice.
