Britanski časopis The Economist donosi tekst o proširenju Evropske unije na Balkan u kome navodi da EU ne gleda blagonaklono na zemlje sa većinskim muslimanskim stanovništvom, kao što su Turska, Albanija, Kosovo i Bosna i Hercegovina, naglašavajući da implicitna poruka da su te zemlje nepoželjne u EU može na duže staze uticati na izgled unije.
Proširenje je uvijek bila teška tema za EU, ističe The Economist. Šezdesetih godina Šarl de Gol je spriječio pokušaje Velike Britanije da se pridruži tadašnjoj Evropskoj ekonomskoj zajednici. “Veliki prasak” pristupanja 2004. godine, kada se deset zemalja, uglavnom iz srednje i istočne Evrope, pridružilo EU, trebalo je predstavljati ujedinjenje Evrope. Ali, doveo je do novih razmimoilaženja između istoka i zapada. Diplomate su se ponašale nediplomatično prema Rumuniji i Bugarskoj, koje su se pridružile 2007. godine, naglašavajući da su presporo rješavale problem korupcije. Predloženo pristupanje Albanije i Sjeverne Makedonije još jednom dokazuje da proširenje može dovesti do podizanja tenzija.
Francuski predsjednik Emanuel Makron prošle je godine blokirao njihov put, uz podršku Holandije i Danske, zahtijevajući da EU umjesto toga prvo promijeni svoja pravila o pristupanju. Prema riječima Žan-Kloda Junkera, odlazećeg predsjednika Evropske komisije, to je bila “istorijska greška”. Sada je Eu započela proces saniranja štete od “bombe” francuskog predsjednika. Komisija će, pod novim menadžmentom, uskoro predstaviti reforme procesa pridruživanja koje bi trebalo da “umire” francuskog predsjednika i njegove saveznike. Novi sastanak, na proljeće, trebao bi da očisti nered i dogovori nova pravila o pristupanju. U maju će predstavnici EU održati sastanak u Zagrebu sa predstavnicima zapadnobalkanskih zemalja. Bar je tako planirano.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Odluke političara iz Brisela imaće velike posljedice za sudbinu dvije male balkanske države, naglašava The Economist. Zajedno, imaju populaciju otprilike jednaku Slovačkoj i BDP Kipra. Odluke EU će pokazati da li je blok sposoban postati koherentan geopolitički akter, što očajnički žele postići njegovi lideri. Ako Brisel ne uspije strateški djelovati u sopstvenom dvorištu, kako to može učiniti na globalnom nivou?
[pdf-embedder url=”https://www.gerila.info/wp-content/uploads/2020/01/2020-01-18-The-Economist.pdf” title=”2020-01-18 The Economist”]
U tekstu se ističe da Emanuel Makron i saradnici s pravom kritikuju postupak proširenja EU. Među državama članicama vlada osjećaj da je postupak na “klizavoj nizbrdici”. Zemlje nespremne za članstvo, poput Rumunije i Bugarske, bile su pod velikim pritiskom starih članica EU. Francuska poziva na “reverzibilnost” kojom potencijalnim članicama može biti oduzeta povlastica ukoliko ne ispune svoja obećanja. Iako su Albanija i Sjeverna Makedonija preduzele ogromne napore, izvještaji o njihovom napretku sadrže upozorenja o korupciji i ugroženoj slobodi medija. “To je politika nasuprot stvarnosti”, prigovara jedan skeptični diplomata. Većina zemalja, međutim, poziva oponente da “zažmire na jedno oko”.
Albanija i Sjeverna Makedonija prije će završiti u “garderobi” nego na “plesnom podijumu”, prognozira se u tekstu. Početak pregovora o pristupanju umnogome se razlikuje od završetka pregovora i malo je izgleda da će uskoro doći do punopravnog članstva. Program proširenja EU u suštini se razvio u “instrument za prijetnju” neposlušnim zemljama, a ne u istinski “put pridruživanja”. Dok neke zemlje to vide kao glavno obilježje, Francuska to doživljava kao grešku, dok se pristupanje koristi na štetu drugih alata spoljne politike. Proces članstva sa Srbijom počeo je prije desetak godina. Turska je započela svoj “evropski put” 1987. godine. U međuvremenu, većina evropskih lidera ubjeđivala je birače da pristupanje EU postoji samo za neke zemlje.
Proširenje je geopolitičko pitanje za cijelu EU, a ne samo za njene članice pojedinačno. Opasnost loše pristupne politike najbolje se vidi na primjeru Turske. Kada je riječ o pitanjima kao što su rat u Siriji ili migracije, Ankara ima veću kontrolu nad sudbinom Evrope nego što ima Brisel ali i malo spremnosti da sluša evropske zvaničnike koji su je doveli u zabludu. Susret između Rusije i Turske u Moskvi na kome se razgovaralo o prekidu vatre u Libiji, predstavljao je snažnu sliku neuspjeha Evrope da “upravlja svojim dvorištem”.
Prepredena izlazna strategija
The Economist ističe da Brisel treba pronaći način za kompromis sa protivnicima proširenja. Kompromis, koji se stalno spominje, ali kome se Njemačka, između ostalih, glasno protivi, predstavljao bi puštanje Sjeverne Makedonije u čekaonicu EU, dok bi se Albanija čvrsto držala izvan tog kruga.
Ovaj vid žrtvovanja mogao bi kratkoročno primiriti protivnike proširenja, ali implicitna poruka da su države sa muslimanskom većinom nepoželjne u EU je ona koja bi dugoročno uticala na izgled unije. Albanija bi se pridružila Kosovu, Bosni i Hercegovini i Turskoj u klubu “prezrenih muslimanskih zemalja”.
Uticaj EU u regiji je u pitanju, ističe The Economist. Sjeverna Makedonija je promijenila ime. Albanija se obavezala da će sankcionisati korumpirane sudije. Razgovori o pristupanju bili su po principu “quid pro quo”, odnosno “usluga za uslugu”. Ukoliko EU ne ispuni obećanja, to će dovesti do jačanja prisustva regionalnih rivala, poput Rusije i Turske, ili će prinuditi države da “prigrle” udaljene potencijalne prijatelje, poput Kine. “Nikad ne kažu da je EU bezveze. Oni kažu: Odlično je. Ali vas lažu”, napominje zvaničnik iz EU. U slučaju Albanije i Sjeverne Makedonije, imali su pravo, ističe The Economist.
EU ima šansu da popravi štetu. Druga je stvar hoće li Makron i njegovi istomišljenici popustiti. Godine provedene u prepirkama oko pravila ulaska u EU mogu samo da je oslabe. Sjeverna Makedonija izlazi na izbore u aprilu. Glavni adut vlasti bio je napredak u pregovorima sa EU. Kada se bude održavao sastanak u Zagrebu, u Skopju će možda na vlasti bi vlada koja je manje evropski raspoložena. Evropski lideri poput Emanuela Makrona žele da EU ima značajniju ulogu na međunarodnoj sceni. Rješavanje rasprave o proširenju bio bi znak da je EU spremna da geopolitiku stavi u prvi plan. Ali Evropljani koji čeznu za takvim ishodom nesumnjivo će morati pričekati – poput stanovnika Sjeverne Makedonije, zaključuje The Economist.
