Britanski časopis “The Economist” u posljednjem broju donosi priču o povjerenju i sumnji u vlast u vrijeme pandemije koronavirusa, postavljajući pitanje šta je bolje. U tekstu se ističe da ankete konstantno pokazuju da stanovnici sjeverozapadne Evrope prilično vjeruju svojim vladama i sugrađanima, za razliku od stanovnika južne i istočne Evrope. Prema istraživanju sajta “Istraživanja svjetskih vrijednosti” (World Values Survey) više od 60% Šveđana ističe da se većini ljudi može vjerovati. U Italiji oko 30% ispitanika smatra da se većini ljudi može vjerovati, a u Rumuniji svega 7% ispitanika. Sajt “Evropsko društveno istraživanje” (European Social Survey) od ispitanika je tražio da ocijene svoje povjerenje u političare na skali od nula do deset bodova. U istraživanju iz 2018. godine Holanđani su svoje političare prosječno ocjenjivali sa 5,4, Poljaci sa 3,1, a Francuzi i Nijemci između te dvije vrijednosti. Jedan od osam Bugara svojim je političarima dao nulu.
Takvi rezultati odražavaju duboke sociokulturne razlike. Veće povjerenje u korelaciji je sa većim bogatstvom, manjom stopom kriminala i drugim mjerilima blagostanja. Takođe, čini se da utiče i na odgovore u vezi sa epidemijom koronavirusa. Zemlje u kojima postoji viši stepen povjerenja građana u vlast, uglavnom su provodile manje restriktivne mjere. Umjesto da se strogo pridržavaju pravila socijalnog distanciranja, zapadne vlade su se oslanjale na građane i njihovu dobru volju da poštuju savjete. Pitajući se koja metoda je bolja, The Economist naglašava da je odgovor na to pitanje složen.
Navode primjer Rumunije, gdje je brutalna komunistička diktatura, praćena višedecenijskom korupcijom, stvorila građane sumnjičave prema institucijama i jedne prema drugima. Uzevši u obzir da se nisu mogli osloniti na dobru volju građana, vlada je na epidemiju koronavirusa odgovorila žestokim mjerama, proglasivši vanredno stanje i prije prvog zvaničnog smrtnog slučaja. Za nepunih mjesec dana od proglašenja vanrednog stanja policija je izrekla 200.000 novčanih kazni (u iznosu od 85 miliona dolara) zbog nepoštovanja odluka vlasti.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Iako većina Rumuna praktikuje socijalnu distancu, malo je onih koji vjeruju da ih oronuli zdravstveni sistem zemlje može izliječiti ako se zaraze. Neki se prisjećaju nestašice hrane u osamdesetim i brzo su prešli na krizni režim. Prema nekim sociolozima, Rumuni su zbog toga “jedinstveno opremljeni za rješavanje problema”.
Poput Rumunije, mnoge istočnoevropske zemlje sa niskim povjerenjem građana u vlast brzo i žestoko su primijenile restriktivne metode. Srbija, Grčka i druge balkanske države uvele su policijske časove. Za putovanje između gradova Hrvatska je tražila propusnicu koju je izdavala vlada. Poljska, među prvim zemljama koje su zatvorile svoje granice, zabranjuje djeci mlađoj od 13 godina da napuste dom bez prisustva odrasle osobe. Građani moraju nositi rukavice za jednokratnu upotrebu i maske za lice.
Takvi brzi i oštri odgovori na epidemiju pomogli su istočnoj Evropi da izbjegne najgori scenario. Potvrđene stope smrtnosti u Poljskoj i Rumuniji ne predstavljaju ni desetinu u odnosu na stope smrtnosti u teško pogođenim zemljama poput Francuske, Italije i Španije.
[pdf-embedder url=”http://www.gerila.info/wp-content/uploads/2020/05/2020-05-02_The_Economist-povjerenje-u-vlast.pdf” title=”2020-05-02_The_Economist povjerenje u vlast”]
U zapadnoj Evropi restriktivne mjere su najstrože tamo gdje je pandemija najsmrtonosnija, što predstavlja paradoks. U Francuskoj, Italiji i Španiji zabranjena su javna okupljanja i društvene posjete, kompanije koje se bave djelatnostima koje nisu od suštinskog značaja za život su zatvorene, kao i parkovi i plaže. U Francuskoj je vježbanje na otvorenom dopušteno unutar 1 km od kuće; u Italiji je ograničenje 200 metara, a Španija ga je zabranila do 2. maja. Francuska policija je do 3. aprila izrekla preko 400.000 novčanih kazni zbog kršenja pravila o ograničenju kretanja. U Španiji je ukupan broj dosegao gotovo 800.000 kazni, sa gotovo 7.000 hapšenja.
Ove oštre mjere odražavaju rašireno nepovjerenje, što je manje očigledno. Čak manje Francuza i Španaca nego Italijana smatra da se većini ljudi može vjerovati – otprilike 20%, slično Poljskoj. Oko 25-30% vjeruje vladi, što je upola manje nego u Švedskoj. Neki odobravaju stroga pravila jer ne vjeruju sugrađanima, navodeći da stroge mjere predstavaljaju nužno zlo.
The Economist navodi da je u zemljama sa niskim povjerenjem u vlast na istoku situacija bolja nego u zemljama na zapadu djelimično i zbog sreće. Istočna Evropa jeste brže usvajala stroge mjere. Međutim, to je zato što je virus tamo stigao kasnije, a Italija je poslužila kao upozorenje.
U međuvremenu, građani evropskih zemalja sa najvećim povjerenjem u vlast relativno su lako podnijeli pandemiju koronavirusa. Njemačka je imala malo konfliktinih situacija. Holandija je primijenila pristup koji je nazvala “inteligentna izolacija”, zatvarili su škole i restorane, ali su omogućili druženje do tri gosta. Nisu uveli ograničenja za kretanje izvan kuće osim obaveznog razmaka od 1,5 metra. Premijer Holandije Mark Rute je naveo da se ljudi trebaju tretirati kao odrasli, a ne kao djeca.
Što se tiče Švedske, ona uopšte nije uvela restriktivne mjere izolacije. Škole i restorani su otvoreni, iako se građanima savjetuje da izbjegavaju putovanja koja nisu nužna. Šveđani koriste frazu “odgovorna sloboda”. Na Indeksu strogosti mjera Univerziteta Oksford, Švedska i Njemačka su bile jedine zemlje EU koje nikad nisu posegnule za maksimalnom strogošću.
Šveđani i Holanđani slijede preporuke vlasti što je uzrokovalo smanjenje mobilnosti za oko 40%, pokazuju podaci Gugla. Međutim, u Francuskoj i Italiji mobilnost je smanjena za oko 80%. Zabrinjavajuće je da stopa smrtnosti od koronavirusa u Švedskoj i Holandiji nadmašuje stope smrtnosti u susjednim zemljama. Stopa smrtnosti po glavi stanovnika u Holandiji gotovo je četiri puta veća od one u Njemačkoj. U Švedskoj je dvostruko veća od one u Danskoj koja je uvela restriktivnije mjere izolacije.
To sugeriše da je za vrijeme epidemije povjerenje u vlast mač sa dvije oštrice. Zemlje sa visokim povjerenjem građana u vlast vjerovatno će ekonomski bolje funkcionisati, kao što to obično čine. Ali u javnom zdravstvu, visoko povjerenje možda je uspavalo Holanđane i Šveđane u lažni osjećaj sigurnosti. Za sada je većina zadovoljna odgovorima svojih vlada. Ali tako je i sa većinom Rumuna. Možda će to pomoći da se izbriše jaz povjerenja u vlade u Evropi, zaključuje se na kraju teksta.
