Centar za životnu sredinu podnio je tužbu protiv Rješenja Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS o odobravanju Studije uticaja na životnu sredinu za površinski kop Gacko – Centralno polje, čija je konačna verzija odobrena u januaru nakon postupka sprovođenja procjene uticaja na životnu sredinu za projekat eksploatacije uglja na novom površinskom kopu Rudnika i termoelektrane (RiTE) u Gacku. Za navedeni kop investitor je trenutno u procesu pribavljanja ekološke dozvole, a na ovaj zahtjev građani mogu dostaviti komentare nadležnom ministarstvu do 4. marta.
U pobijanom rješenju i navedenoj studiji, sporno je što tokom ovog procesa nisu konsultovane susjedne zemlje, prema Konvenciji o procjeni okolinskih uticaja u prekograničnom kontekstu (ESPOO) koju je Bosna i Hercegovina ratifikovala 2009. godine. Negativni uticaji ovog projekta u prekograničnom kontekstu najviše se odnose na režim podzemnih i površinskih vodenih tokova u Gatačkom polju, odnosno tok rijeke Mušnice, koja jednim dijelom izvire kao Trebišnjica i završava u Jadranskom moru.
S obzirom da na navedenom kopu RITE Gacko više od tri godine vrši nezakonite radnje i eksploatiše ugalj prije procesa procjene uticaja na životnu sredinu i ishodovanja dozvola, režim ovih voda već je u znatnoj mjeri izmijenjen. Ovo je, između ostalog, bio povod i argument Žalbe Sekretarijatu Energetske zajednice, koju je Centar uputio u julu prošle godine. U Studiji se ne pominju konkretni efekti ove transformacije krajolika i korita rijeka na životnu sredinu, posebno na endemsku vrstu sa crvene liste – gatačku gaovicu te zaštićenu potočnu pastrmku prema Uredbi o strogo zaštićenim i zaštićenim divljim vrstama. Iz tog razloga, potrebna je i procjena već načinjene štete životnoj sredini ovog područja.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
«Javna preduzeća poput RITE Gacko konstantno se tretiraju s povlasticama, jer obavljaju djelatnosti od takoreći javnog interesa koji proglašavaju Vlade. Prema tome, prešutno im se dozvoljava da krše zakon u kontekstu životne sredine i time su zaštićeni od strane nadležnih ministarstava, inspekcija i drugih organa vlasti koji bi zapravo trebali da štite interese javnosti, a ne zagađivača. Pozivamo javnost da se uključi u ovaj slučaj, između ostalog pravovremenom reakcijom i dostavljanjem komentara na zahtjev za ekološku dozvolu”, istakla je Majda Ibraković, asistentica na programu Energija i klimatske promjene. Naglašava da od nadležnih vlasti očekuje da hitno reaguju na štetnu eksploataciju uglja u Rudniku i termoelektrani u Gacku, koja se trenutno odvija mimo procedura i zakona.
«Sve nezakonite aktivnosti na eksploataciji uglja moraju biti adekvatno sankcionisane, prije svega obustavljanjem istih, ponovljenim postupkom procjene uticaja na životnu sredinu i utvrđivanjem odgovornosti, pričinjene štete i oštrijih mjera za zaštitu životne sredine».
