U srednjoj i istočnoj Evropi, političari znaju da Zapad više neće intervenisati da zaustavi djelovanja protiv međunarodnog poretka, ističe se u tekstu britanskog magazina The New Statesman.
Na početku teksta autor ističe da živimo u dobu “zapadnjaštva”. Zapad, kao geopolitički entitet, nije nestao i njegove vlade još uvijek mogu postići dosta toga zajedno. Katastrofalne proklamacije o njegovoj “smrti” ili “kolapsu” suviše su pojednostavljene. Ipak, savez je očigledno slabiji, podijeljeniji i nesigurniji u pogledu svoje uloge nego što je bio na početku milenijuma. Apsolutno se ne radi o “povratku”, kako kažu neka predviđanja, nakon dolaska Džoa Bajdena u Bijelu kuću.
To je najslikovitije pokazao Avganistan. Zapad je 2001. intervenisao ujedinjen pod američkim vodstvom nakon napada 11. septembra, što je dovelo do prvog pokretanja NATO-ove klauzule o međusobnoj odbrani. Nešto manje od dvije decenije kasnije posljednje trupe su se ovog ljeta povukle iz Avganistana, SAD nisu uspjele da se koordinišu sa svojim saveznicima, a gotovo cijela zemlja se vratila pod talibansku vlast.
Američki stratezi brane povlačenje navodeći potrebu da se posveti više energije i resursa zadatku obuzdavanja kineske moći u indopacifičkoj regiji. Ali i tu prevladava zapadnjaštvo. Sporazum “Aukus” objavljen u septembru, prema kojem SAD i Velika Britanija pomažu Australiji u izgradnji nuklearnih podmornica, mogao je biti snažna ilustracija otpornosti zapadne alijanse. Australija je prevarila Francusku, čiji je ugovor o izgradnji podmornice otkazan. Zapad, koji nije odsutan, ali nije ni u potpunosti prisutan, kao koncept se njiše u nelagodnom limbu između naglog pada i uporne, neujednačene izdržljivosti, ističe se u tekstu.
Autor ističe da se već uočava sljedeća arena: centralna i istočna Evropa. Naglašava da najviše zabrinjava situacija u Bosni i Hercegovini, gdje se čini da se urušava Dejtonski sporazum.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Nakon tri košmarne godine rata i etničkog čišćenja, sporazum iz 1995. godine stvorio je multietničku državu koja spaja tri glavne etničke grupe: pravoslavne Srbe, katolike Hrvate i muslimane Bošnjake.
Milorad Dodik, član Predsjedništva BiH, dugo je prijetio otcjepljenjem Republike Srpske i njenim eventualnim spajanjem sa susjednom Srbijom. Ali prošlog mjeseca je predložio konkretne korake ka tome: povlačenje iz zajedničkih državnih institucija kao što su Uprava za indirektno oporezivanje, sudovi i, što je najzabrinjavajuće, vojska.
Dodik je ohrabren rastućim osjećajem da Zapad nije spreman da podrži Dejtonsko rješenje. Debakl u Avganistanu posijao je sumnje u sposobnost NATO-a da djeluje. Nade zemalja zapadnog Balkana u pristupanje EU su splasnule, a države EU su optužene da potkopavaju funkciju visokog predstavnika. Desničarski nacionalistički lideri u EU, prije svega slovenački Janez Janša i mađarski Viktor Orban, podržali su Dodikov antimuslimanski stav i stali na put sankcijama EU njegovoj vladi. Najgore od svega, nedavna rezolucija UN-a kojom se potvrđuje misija mirovnih snaga EU dovela je do toga da su zapadne sile pokleknule pred ruskim i kineskim zahtjevima da isključe izlaganje visokog predstavnika pred Savjetom bezbjednosti UN.
Sličan obrazac se pojavljuje u dešavanjima u centralnoj i istočnoj Evropi. Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić nedavno je poslao tenkove na granicu sa Kosovom. Nespremnost EU da zemljama poput Albanije i Sjeverne Makedonije pruži ozbiljne izglede za članstvo igra na ruku nacionalistima u obe zemlje. Gruzija se naginje ka autokratiji i udaljava se od EU. Rusija ponovo gomila trupe duž svoje granice sa Ukrajinom. Oko 1.000 migranata se u ovom trenutku nalazi na granici Bjelorusije i Poljske.
Ovo je zapadnjaštvo. Ono što je zabrinjavajuće je da antizapadni autoritarni lideri uče kako da se snađu u zapadnom svijetu. Zapad nije toliko daleko da bi bio po strani ako izbije rat negdje kao što je BiH. Ali je dovoljno podijeljen i rastresen da lideri poput Dodika, Putina, Vučića i Lukašenka znaju da se mogu izvući sa ugrožavanjem međunarodnog poretka. Doba zapadnjaštva je i doba hibridnog ratovanja, ističe se na kraju teksta.
