Ako je i bilo sumnje ili nedoumice u vezi sa (re)izborom predsjednika SNSD-a, delegati najjače političke partije u Republici Srpskoj su razuvjerili i ono malo neupućenih i naivnih građana koji su izbor stranačkog lidera SNSD-a vidjeli kao praznik demokratije. Dodik je reizabran jednoglasno na Saboru SNSD-a u Laktašima, kojem je prisustvovalo više od 1.200 delegata.
Zanimljiv je bio komentar Milorada Dodika povodom njegovog reizbora: “Inače kod nas se rijetko kad pojavi prilika da je neko protiv. To nije jednoumlje, to je opredjeljenje”. Možda opredjeljenje za jednoumlje?
Dodik je, inače, lider partije više od dvije decenije, što je rijedak slučaj, bar u razvijenim demokratijama. Iz neposrednog okruženja jedino Milo Đukanović, sveprisutni i sveprožimajući lider najjače crnogorske političke stranke, može Dodiku da “izađe na crtu” što se predvođenja stranačkog stada tiče.
Posmatrajući iz ugla prosječnog SNSD aparatčika, Dodikova kandidatura za predsjednika stranke, odnosno njegov reizbor, bili su jedini logičan ishod. Uzevši u obzir da je SNSD bez premca na političkom nebu u Republici Srpskoj, da se pozicionirao kao “lučonoša prekodrinskih Srba”, i da je Milorad Dodik pozicioniran kao “najsjajniji plamičak u luči”, bilo bi više nego autodestruktivno za stranku da je neko drugi istupio umjesto Dodika i preuzeo stranačko kormilo, samim tim i “pol poziciju” za političkog predvodnika Srba u RS, ali i u Bosni i Hercegovini.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Fokus na ličnost umjesto na stranački program odavno nije novitet, kako na našem postjugoslovenskom prostoru, tako i širom svijeta, bar njegovog nominalno demokratskog dijela. Milorad Dodik je odavno prerastao SNSD. Bez njega nema ni SNSD-a. Može se slobodno reći da je Milorad Dodik SNSD, odnosno da je SNSD Milorad Dodik. U takvom “odnosu snaga”, bilo bi nelogično da neko drugi predvodi SNSD. To bi najvjerovatnije predstavljalo “početak kraja” najjače političke stranke u RS.
Dakle, (re)izborom Milorada Dodika SNSD će ostati jak i, bez sumnje, dalje će jačati. Kao “politička crna rupa” usisaće kolebljive opozicionare sklone namještanju stražnjica u državne fotelje. Obesmisliće bilo kakav vid političkog otpora. Ako već i nije. To, naime, potvrđuju i Dodikove riječi o objedinjavanju i zajedničkom nastupu “srpskih” stranaka na državnom nivou. Svi pod jednom zastavom, ne Srpske, nego SNSD-a.
Međutim, koliko je SNSD jak, toliko je demokratija u RS slaba. Stvorena je situacija “jednopartijske demokratije” u kojoj je SNSD alfa i omega, nezaobilazni faktor, ne samo političkog života, nego i života uopšte. Demokratija vam onda dođe kao svojevrsni dekorativni faktor, čisto da se ne zaborave priče o legitimitetu, legalitetu, volji građana i sličnim opštim mjestima koje stranački lideri SNSD-a ponavljaju kao “pokvarenu ploču”.
Ne treba zanemariti činjenicu da od stepena unutarstranačke demokratije zavisi i stepen demokratičnosti društva, posebno kad se “demokratski principi” stranke koja je na vlasti “preliju” na državu, odnosno društvo.
Mojze Ostrogorski i Robert Mihels su još početkom prošlog vijeka ukazali na opasnost od oligarhijskih tendencija unutar političkih partija, upravo onog što se dešava u SNSD-u. Uprkos (prividnom) demokratskom okruženju, uprava partijskih poslova ostaje u rukama nekolicine. U takvoj atmosferi, diskusija u parlamentu postaje samo formalnost zato što je sve već unaprijed odlučeno u “partijskim bunkerima”: “Možemo raspravljati, ali biće onako kako ja kažem”.
Ostrogorski skreće pažnju na pogubnu ideju vodilju političkih partija na prelazu između 19. u 20. vijek, koja je, nažalost, prisutna i danas: “Dođavola sa državom, naše je da dobijemo na izborima”. A izbori se najbolje dobijaju sa “oligarhijskim monolitom” kakav je Milorad Dodik.
Kako u vrijeme Ostrogorskog, tako i danas, poslušnost i praznovjerno poštovanje lidera stranke “hrani stranku”. Zadatak gomile partijskih poslanika sastoji se jedino u tome da glasaju “za” i da podržavaju lidera stranke i njegove pomoćnike.
Najpodobniji postaju “partijski gladijatori”, spremni na netolerantne ispade, beskrupuloznost i nastrljivost, dok ostali imaju ulogu “mašine za glasanje”. Ostrogorski je primijetio da za člana partije hrabrost da ima svoje mišljenje postaje slabost, a potčinjenost mišljenju vođe postaje redovno stanje duha. Kako prije 100 godina, tako i danas.
Robert Mihels navodi da u političkim partijama važe pravila apsolutizma i da rješenja moraju biti brza, disciplina stroga, zapovjesti apsolutne a poslušnost pravovremena. Prema njemu, opšta potreba masa da obožavaju vođe, u političkim partijama dolazi do posebnog izražaja.
Jedan od razloga oligarhijskih tendencija u političkim partijama Mihels vidi u procesima jake centralizacije partijskog odlučivanja. Paradoksalno, stranački lideri nameću percepciju da ne postoji bolje sredstvo za suzbijanje oligarhije od daljeg naglašavanja centralizacije. Gomilanje ovlašćenja u malo ruku, prema Mihelsu, vodi tendenciji ka čestoj zloupotrebi moći.
Mihels je takođe primijetio da učešće u vlasti u izvjesnoj mjeri umanjuje demokratske kapacitete političkih partija, što je kod SNSD-a više nego primjetno. Pored toga, sa brojčanim rastom organizacije, a svjedoci smo da SNSD raste iz godine u godinu, borba za velika načela postaje nemoguća.
Jedan od ključnih problema predstavlja bazično nepovjerenje prema partijama kao što je SNSD, koje se zalažu za demokratiju u društvu, a same nisu demokratične.
Kako bi se postigao što veći stepen kvaliteta unutarstranačkih demokratskih odnosa neophodno je da postoji ograničavanje mandata i princip rotacije na ključnim partijskim funkcijama, što nije slučaj u SNSD-u. Takođe, neophodno je postojanje otvorenih i kritičkih partijskih debata o svim važnim pitanjima društva i partijske politike, a iz SNSD-a možemo samo da čujemo bespogovorno slaganje sa svim što kaže Milorad Dodik i njemu najbliži čelnici stranke. Naposlijetku, važan indikator unutarstranačke demokratičnosti je i spremnost na različita mišljenja, što takođe nije primjetno u SNSD-u.
Uzevši u obzir sve navedeno, izborom Milorada Dodika za predsjednika stranke, SNSD je dodatno ojačao, učvrstio se u političkoj areni RS i BiH i stvorio preduslove za dugotrajnu vladavinu. S druge strane, (re)izbor Milorada Dodika za predsjednika SNSD-a smanjuje demokratske kapacitete Republike Srpske. Već stvorena oligarhijska stranačka struktura je ojačala i uveliko se prenijela u društvo. Kako se od članova stranke očekuje da samo dižu ruku i da se povinuju stranačkom vođi, tako se i od ostalih građana Republike Srpske očekuje da bespogovorno klimaju glavom i slijede svog “pastira”.
Nema sumnje da će, uzevši u obzir trenutnu političku situaciju u Republici Srpskoj, posebno u vezi sa djelovanjem opozicije, SNSD još više rasti i jačati. Takođe, nema sumnje da će rast i jačanje SNSD-a dovesti do smanjenja demokratskih kapaciteta Republike Srpske i narušavanja osnovnih principa demokratije, prije svega zbog prenošenja unutarstranačkih nedemokratskih principa na društveni nivo.
Međutim, ukoliko se osvrnemo na činjenicu da je u istoriji bilo mnogo slučajeva kada je jedna sila rasla do neslućenih visina, ali se najčešće urušavala u sopstvenim megalomanskim težnjama, postavlja se pitanje da li će se istorija ponoviti i u slučaju SNSD-a? Da li će postati toliko snažan i velik da će se urušiti iznutra? Da li bi urušavanjem SNSD-a demokratija u Republici Srpskoj konačno stala na čvrste noge? Kako god, to se neće uskoro desiti, a i kada se desi postavlja se pitanje u kakvom će stanju biti demokratija nakon višegodišnjeg, potencijalno višedecenijskog urušavanja principa demokratičnosti jednog, nadasve, politički i demokratski nezrelog i neprosvjećenog društva.
