Balkanske zemlje, pored toga što su najsiromašnije u Evropi, dodatno pate i od teške depopulacije povezane s niskim natalitetom i migracijom. Ova dvostruka nesreća dovešće do nekroze i zaborava u šest balkanskih država, ukoliko se ne prihvati radikalna integracija. Propadanje Balkana odavno traje, termiti su izjeli ono malo nade što je preostalo.
Ovako Haime Pozuelo Monfort, pisac i svestrani intelektualac, započinje poglavlje o balkanskim zemljama u svojoj knjizi “Izmišljene zemlje: Zora nove ere” (Fiction States: The Dawn of a New Era) u kojoj ističe da je spas čovječanstva u integracijama.
Naime, u uvodu knjige Monfort ističe da se u 21. vijeku, u kojem je svjetski operativni sistem (koji prema njemu čine: nacionalna država, kapitalizam, politika i medijska paradigma) zastario, postavlja pitanje kako osmisliti alternativni sistem koji bi mogao pružiti građanima u svakom kutku planete sredstvo za ostvarivanje njihovih ciljeva: da se jednom zauvijek riješe najveći izazovi čovječanstva. Kao potencijalno rješenje Monfort nudi integraciju.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Šta za njega znači integracija i zašto smatra da je to važno za prelaz iz današnjeg svijeta u svijet bez ekstremnog siromaštva, svijet koji odlikuje obilje hrane i univerzalna zdravstvena zaštita, obrazovanje i voda? On smatra da ako je integracija izvodljiva, transkacijski troškovi će biti smanjeni i pojaviće se ekonomije obima. Smanjenje transkacijskih troškova i razvijanje ekonomija obima omogućiće globalnom društvu da oslobodi sredstva i dovede do njihove preraspodjele, tako da se ta sredstva mogu potrošiti u područjima koja su od vitalnog značaja za budućnost ljudske vrste i očuvanje Zemlje. Da bi se potrošila oslobođena sredstva, Monfort smatra da moraju postojati predsjednički timovi u svakoj zemlji i teritoriji koji su neutralni, pragmatični, perspektivni i podržavaju budući prosperitet cijelog društva.
Monfort dalje ističe da integracija znači jedinstvo tržišta, standardizaciju, identifikovanje referentnih vrijednosti koje mogu omogućiti poređenje i ujedinjenje politike kad god je to moguće, udruživanje resursa i uklanjanje barijera.
Što se zamisli o “izmišljenim zemljama” tiče, Monfort navodi da one predstavljaju udruživanje i integraciju najmanje dvije nacionalne države koje prihvataju filozofiju maksimalne integracije u najkraćem vremenskom intervalu.
Ističe da su nacionalne države središnji stub današnje političke paradigme. Nacionalne države oblikuju identitete i upravljaju društvima. To daje osjećaj pripadnosti i omogućava pojedincima da prihvate skup vrijednosti.
Nove paradigme upravljanja koje predstavljaju alternativu politici vezanoj za nacionalnu državu nastaju kako bi se društva brže i manje dramatično kretala naprijed. Trenutna politička retorika na nacionalnom nivou često je retorika podjela. Monfort smatra da se mora pojaviti nova retorika koja će ljudima ponuditi alternativu za zastarjelost današnje politike i rješenje za umor, nepovjerenje i skepticizam koji dominiraju u savremenom svijetu.
Izmišljene zemlje su u samom središtu nove paradigme upravljanja koju je Monfort označio terminom postpolitika. Jedna od prvih izmišljenih zemalja u Monfortovoj projekciji budućeg svijeta jeste Balkanland, koga čine Bosna Hercegovina, Srbija, Crna Gora, Kosovo, Albanija i Makedonija.
Monfort napominje da do balkanske integracije neće doći ukoliko se Albanija i Srbija, kao dvije ključne nacionalne države ove integrisane zemlje, ne dogovore o dvije stvari: Prizrenu kao glavnom gradu ove izmišljene zemlje i nezavisnosti Kosova.
Prizren kao glavni grad Balkanlanda
Monfort smatra da je nadnacionalna integracija izuzetna prilika i mogućnost za Balkan, jer se kroz integraciju šest malih republika mogu ostvariti ogromne uštede udruživanjem resursa, smanjenjem i eliminacijom transakcijskih troškova i na kraju stvaranjem nevjerovatnih sinergija i ekonomije obima.
Još jedan od radikalnih Monfortovih prijedloga je da šest balkanskih republika dijele istu regionalnu valutu, jer predstavljaju optimalno valutno područje. On je tu zajedničku regionalnu valutu nazvao “balkoin”, koja bi se takođe mogla koristiti u Bugarskoj, Grčkoj, Mađarskoj i Rumuniji.
Šest balkanskih država danas imaju šest administracija koje bi se u velikoj integrisanoj zemlji Balkanland svele na jedu administraciju. Šest glavnih gradova bi bili svedeni na jedan, u samom centru, na Kosovu, gdje su srpski i albanski jezik, kao dva glavna jezika na Balkanu, zvanični jezici. Prizren je u samom središtu Balkanlanda, blizu svake od šest država.
Monfort smatra da će prednosti uklanjanja političkog centra iz Tirane, Sarajeva, Prištine, Skoplja, Podgorice i Beograda biti ogromne, jer je politika danas postala teret. Previše je parlamenata i previše članova parlamenata, previše zakonodavaca zauzetih beskrajnim beskorisnim raspravama i donošenjem političkih odluka koje su štetne za građane. Jedan parlament bio bi dovoljan za regiju koja ima ukupno manje od 20 miliona stanovnika. Poređenja radi, Teksas sa oko 20 miliona stanovnika, ili Kalifornija sa 37 miliona stanovnika, imaju jedan parlament udaljen od velikih gradova kao što su Dalas, Hjuston, Los Anđeles ili San Francisko.
Gradovi poput Tirane, Sarajeva ili Beograda moraju se fokusirati na poboljšanje svoje infrastrukture, javnog prevoza, obrazovnih institucija uključujući univerzitete i njihove troškove poslovanja, kako bi bili privlačni centri za preduzetnike, turiste, studente i građane. Ali najvažnije je da bi se ušteđena sredstva mogla preusmjeriti na poboljšanje obrazovanja, zdravstva i infrastrukture. Malo je autoputeva i željeznica, i uopšteno javni prevoz u regiji je izrazito slab. Regija je izlomljena, animozitet među zemljama je sveprisutan. Prisutan je lažni osjećaj nacionalnog identiteta i ponosa koji je dopunski a ne komplementaran.
Kao i u Velikoj Britaniji, kada bi se šest republika integrisalo, svaka od saveznih država bi zadržala svoju zastavu, nacionalnu sportsku reprezentaciju, i tako dalje. Međutim, mogao bi se stvoriti zajednički identitet. Stvorilo bi se veće turističko tržište. Studenti iz Albanije i Makedonije mogli bi studirati u Beogradu i obrnuto. Univerziteti bi se međusobno nadmetali. Mobilnost radnika bi učinila tržište rada atraktivnijim odredištem i za domaće stanovništvo i za strance.
Balkanland bi mogao biti novi prepoznatljivi brend, uklanjajući loš imidž i samim tim kolateralnu štetu povezanu sa, na primjer, percepcijom o Srbiji nakon rata devedesetih, ili lošom reputacijom Albanije i Kosova u vezi sa mafijom iz ovih zemalja. Monfort predlaže jednu centralnu banku i jednu jedinstvenu spoljnu politiku. Spoljna politika Albanije ili makedonska spoljna politika danas imaju zanemarljiv uticaj. Sa populacijom ispod tri miliona ljudi i prihodom po glavi stanovnika od oko deset hiljada dolara, Albanija je i danas mnogima nepoznata.
Nacionalne države su, u određenoj mjeri, zastarjele strukture. Mnoge nacionalne države su male za eksperimentisanje u vezi sa prednostima udruživanja resursa i ekonomije obima. Većina ljudi jedva da poznaje regiju Balkana, za mnoge Evropljane male zemlje na Balkanu, kao što su Albanija i Makedonija, ostaju nepoznanica. U ovakvim okolnostima predrasude i stereotipi se samo dodatno razvijaju. Lokalni proizvodi i usluge su niskog kvaliteta, povezani su sa kriminalom i korupcijom.
Monfort ističe da je Balkanland moćan instrument jer uspostavlja novi okvir u kome turizam i strana ulaganja mogu postati pokretači ekonomskog rasta, otvaranja novih radnih mjesta i prosperiteta. Balkanland je takođe moćan podsticaj za šest zemalja da dijele zajednički program uklanjanja prepreka, granica, stvaranje zajedničkog trgovinskog prostora, uspostavljanje zajedničke valute, zajedničke odbrane i diplomatije, stvaranje zajedničkog univerzitetskog prostora i pružanje javne zdravstvene zaštite građanima šest zemalja bilo gdje u tim zemljama, slično kao i dostignuća koja ima Evropska unija sada.
Balkanland kao brend, prema Monfortu, može dobiti svjetsku pažnju i vidljivost i poništiti negativan efekat rata i raspada bivše Jugoslavije. Predviđa da će problemi koji danas dijele društva u ovim zemljama, kao što su religija i etnička pripadnost, nestati ako se stvori nova federacija država brišući granice i prepreke, stvarajući novu valutu i komplementarni identitet koji će izazivati ponos kod svih naroda na Balkanu.
Balkoin, nova balkanska valuta
Uzevši u obzir da su evrointegracije usporile, regionalna integracija bi se mogla i trebala pojaviti prije nego što se dogodi kontinentalna integracija, smatra Monfort. Integracija šest balkanskih država koje još uvijek nisu pristupile Evropskoj uniji bi dovela do regionalne integracije sa daleko moćnijim i neposrednijim koristima nego integrisanje u veću, udaljeniju Evropsku uniju.
Monfort ističe da je problem malih evropskih država, posebno siromašnih, da one i dalje vode politiku kao da su relevantne nacionalne države, pokazujući nesposobnost da prebace dio nacionalnog upravljanja na više, nadnacionalne nivoe. Podsticanje regionalne integracije na Balkanu i u drugim regionima svijeta donijelo bi fenomenalne koristi u vidu uštede kroz objedinjavanje resursa, uklanjanje prepreka i granica, prepoznavanje sinergija i ekonomija obima, bolju koordinaciju i usklađivanje.
Šest balkanskih država su približno na istom mjestu kada se gledaju razni pokazatelji: dohodak po stanovniku, rast BDP-a, stope inflacije, nezaposlenost, ali svaka mala država zbog istorijskih razloga još uvijek odlučuje da vodi zasebnu politiku uprkos eksplicitnim dokazima koji regionalnoj integraciji daju prednost. Šest balkanskih država koje imaju šest centralnih banaka i šest različitih valuta, u najmanju ruku je neracionalna i apsurdna odluka o kreiranju politika. Ratovi i trenutna etnička rivalstva koja su trajala vijekovima više ne mogu opravdati kratkovidnost političke elite. Šest balkanskih država danas mnogo zaostaje za Evropom.
Prema rangiranju najboljih zemalja na svijetu koje je sproveo američki portal U.S. News, Srbija se nalazi na posljednjoj poziciji, na 80. mjestu, dok se ostalih pet balkanskih država uopšte ne nalazi na listi. Albanija je “najgladnija zemlja” u Evropi prema Izvještaju o gladi u svijetu iz 2017. Iza nje su samo Moldavija i Ukrajina. Lokalne elite i lokalni status quo, prihvatajući retoriku apsurdnog patriotizma i nacionalnog interesa, samo održavaju nekonkurentnu prednost koju više ne zaslužuju. Novac koji su lokalne uprave neefikasno trošile treba preusmjeriti ka oskudnim vitalnim javnim dobrima, kao što su zdravstvo i obrazovanje, zaključuje Monfort.
Utopija ili potencijalno rješenje za balkanske probleme, Balkanland je zanimljiva vizija o kojoj se može raspravljati. Ako ne u cjelosti prema zamislima Haima Pozueloa Monforta, onda bar u okvirima koji bi u ovom trenutku svima bili prihvatljivi.
