Proces evropskih integracija Bosne i Hercegovine se odvija po principu “jedan korak naprijed, dva nazad”. Obilježen je deklarativnom podrškom političkih elita, brojnim opstrukcijama i ispunjavanjem forme nauštrb suštine.
Posljednji primjer formalnog zadovoljavanja zakonskih normi u skladu sa legislativom EU je Prijedlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu.
Predstavnički dom Parlamentarne skupštine BiH usvojio je Prijedlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o VSTS BiH o kome će delegati Doma naroda Parlamentarne skupštine BiH raspravljati na sljedećoj sjednici.
Poseban kuriozitet ovog zakona koji je, inače, jedan od tri reformska zakona koji bi Bosnu i Hercegovinu trebali približiti Evropskoj uniji, leži u članu 26. u kome se navodi da će novi zakon biti usvojen godinu dana kasnije i da će biti usklađen sa standardima EU.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Dakle, poslanici Predstavničkog doma Parlamentarne skupštine BiH nisu usvojili sve amandmane koje je predložila EU pa će to uraditi za godinu dana, što je besmisleno prema Branislavu Borenoviću, poslaniku u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH.
“Najtipičniji primjer besmisla zakona koji nisu evropski je Zakon o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu koji je, navodno, jedan od tri evropska zakona. Oni su samo po nazivu evropski, a nisu sadržajem usklađeni. I to su nam dostavili ljudi iz Delegacije EU. Član 26. jasno kaže da današnjim zakonom donosimo odluku da će Parlamentarna skupština BiH u roku od jedne godine od dana stupanja ovog zakona donijeti zakon o VSTV koji će biti usklađen sa standardima kako je to predviđeno. Danas se usvaja zakon u kojem se navodi da će za godinu biti usvojen zakon istog naziva, a usklađen s EU”, ističe Borenović.
Zakon u suštini, kako ističu u opoziciji, predstavlja samo formu jer nije u potpunosti usklađen sa standardima EU i moraće se opet usvajati za godinu dana. Postavlja se pitanje zašto odmah nije u potpunosti usklađen sa svim preporukama Evropske komisije?
Iako je proces evropskih integracija u dovoljnoj mjeri transparentan, kako ističe Dejan Šajinović novinar Nezavisnih novina koji prati ovaj proces, problem u suštini predstavlja nedostatak volje domaćih političara da sprovedu reforme i previše pasivna javnost koja ne pritišće vlasti da se pokrenu.
“Problem je sporost, činjenica da smo potencijalni kandidat bili skoro deset godina bez da se mnogo toga pomjerilo s mrtve tačke, i činjenica da i sada proces napreduje jako sporo. Rat u Ukrajini je ponovo oživio entuzijazam na strani EU da nas sve primi u EU, ali to nije dovoljno jer domaće vlasti moraju početi ispunjavati kriterijume, a to i dalje ne čine”, ističe Šajinović.
S druge strane, naučna saradnica Fondacije Friedrich-Ebert-Stiftung Tanja Topić ističe da je proces evropskih integracija zapravo dosta apstraktan ako se posmatra iz ugla običnog građanina.
“Kada govorimo o EU integracijama znamo da nam je bio taj famozni Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Vi kada razgovarate sa građanima oni nemaju pojma šta je Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Ako govorimo isto tako o reformskim agendama, ako govorimo o 14 prioriteta iz mišljenja Evropske komisije, sve su to stvari koje se vode na jednom vrlo apstraktnom nivou koji je nerazumljiv za same građane”, ističe Topićeva.
Dodaje da je problem i u bh. političkim elitama koje daju samo deklarativnu podršku procesu evropskih integracija, kao i u birokratizovanom pristupu EU.
“Prednosti slobode putovanja, slobode kretanja ljudi i roba, prednosti koje imaju mladi ljudi u smislu obrazovanja i korištenja svih tih programa koje im omogućava EU jednostavno nisu dovoljno objašnjeni i nisu dovoljno jasni. Naravno, to nije ni u interesu domaćih političkih elita jer oni i ne žele da mi postanemo članicom EU, a s druge strane ni EU ne želi da nas primi u ovakvom stanju u kojem se sada nalazimo”, naglašava Topićeva.
Evropski put BiH
Bosna i Hercegovina je identifikovana kao potencijalni kandidat za članstvo u EU tokom samita Evropskog savjeta u Solunu 2003. godine, navodi se na sajtu Evropske komisije.
Od tada je na snagu stupio niz sporazuma između EU i Bosne i Hercegovine, kao što su sporazumi o viznim olakšicama i readmisiji (2008), Privremeni sporazum o trgovini i pitanjima vezanim za trgovinu (2008). Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) je ratifikovan i stupio na snagu u junu 2015. godine.
Bosna i Hercegovina je podnijela zahtjev za članstvo u EU u februaru 2016. godine. Evropska komisija je usvojila svoje Mišljenje o zahtjevu BiH za članstvo u EU u maju 2019. godine, identifikujući 14 ključnih prioriteta koje BiH treba ispuniti u pogledu otvaranja pregovora o pristupanju EU. Savjet EU je usvojio Mišljenje i ključne prioritete, koji predstavljaju sveobuhvatnu mapu puta za duboke reforme u oblastima demokratije/funkcionalnosti, vladavine prava, osnovnih prava i reforme javne uprave, u decembru 2019.
U oktobru 2022. godine Evropska komisija preporučuje da se Bosni i Hercegovini dodijeli status kandidata, uz razumijevanje da je poduzet niz koraka. U decembru iste godine Evropski savjet dodjeljuje Bosni i Hercegovini status kandidata.
Evropska komisija podsjeća da je EU najveći trgovinski partner Bosne i Hercegovine. Obim robne razmjene sa EU iznosio je 15 milijardi evra u 2022. godini. Pored toga, EU je najveći pružalac finansijske pomoći Bosni i Hercegovini. EU podržava socioekonomski razvoj i reforme u regionu proširenja, uključujući i Bosnu i Hercegovinu, uz finansijsku i tehničku pomoć kroz Instrument za pretpristupnu pomoć (IPA). Za period 2021-2027. budžet IPA III, odnosno treće generacije instrumenta pretpristupne pomoći Evropske unije zemljama Zapadnog Balkana i Turskoj, iznosi 14,162 milijardi evra.
Ko je zagovornik a ko opstruiše proces evropskih integracija?
Ako Bosna i Hercegovina ima toliko koristi od Evropske unije samo u procesu pridruživanja, koliko bi tek benefita imala da postane član EU? Postavlja se pitanje zašto smo nakon svih ovih godina tu gdje jesmo, na ulaznim vratima EU, ali nikako da zakoračimo u zajednicu evropskih naroda?
Naši sagovornici ističu da je paradoks da su zvaničnici EU veći zagovornici pridruživanja BiH Evropskoj uniji od domaćih političara.
“Najveći zagovornik ispunjavanja kriterija je EU, a najviše opstruišu domaći političari jer nema pritiska javnosti da se napreduje. To je paradoks i tragedija, da oni koji bi trebalo da rade ne čine ništa, odnosno čine jako malo”, ističe Dejan Šajinović.
Sličnog razmišljanja je i Tanja Topić, koja naglašava da je nakon dobijanja kandidatskog statusa više entuzijazma bilo na strani zvaničnika EU, nego unutar same BiH.
“Političari definitivno ne žele da postanemo članicom EU, jer to podrazumijeva stvaranje pravne države. Pravna država za njih ne znači ovu udobnost i ovaj luksuz koji uživaju sada. Sami građani BiH su vrlo pasivni”, navodi Topićeva.
Podsjeća da posljednja istraživanja, koja je radila Direkcija za evropske integracije, pokazuju visok stepen podrške građana Federacije BiH za ulazak u EU, preko 70% , dok je taj procenat u Republici Srpskoj 50%.
“To zapravo govori o uticaju retorike političara. Od dobijanja kandidatskog statusa smo imali vrlo jasno širenje evroskepticizma od strane političke vrhuške Republike Srpske. Imate stalnu retoriku koja širi evroskepticizam, koja govori da EU nije alternativa za BiH, čak do onih tumačenja i predviđanja prema kojima će se EU raspasti prije nego što BiH postane njenom članicom. U toj vrsti indoktrinacije, u tom okruženju gdje se širi jedan negativan odnos prema EU, gdje politika pokazuje vrlo jasan i izražen evroskepticizam, možemo vidjeti kakvo je i raspoloženje samih građana”, ističe Topićeva.
U atmosferi evroskepticizma, uz obilatu opstrukciju domaćih političkih elita, kao i samo formalno zadovoljavanje standarda u procesu pridruživanja, evropske integracije ostaju apstraktne, čak i nedostižne običnim građanima. Pasivni, kakvi jesu, građani očigledno i ne očukuju previše od evropskih integracija, što svakako odgovara političkim elitama jer im status quo i dalje omogućava da uživaju benefite ovakvog sistema.
Gerila.info
