Indeks demokratije časopisa Ekonomist: BiH i dalje označena kao “hibridni režim”

Naslov ovogodišnjeg Indeksa demokratije koji izdaje britanski časopis Ekonomist glasi “Age of Conflict” (Doba sukoba). Razlog za takav naslov leži u činjenici da su svjetske demokratije nemoćne da spriječe izbijanje ratova širom svijeta kao i da su sve manje sposobne da upravljaju sukobima u svojim zemljama.

Ratovi u Africi, Evropi i na Bliskom istoku 2023. godine izazvali su ogromnu patnju i potkopali izglede za pozitivne političke promjene, ističe se u izvještaju Ekonomista. Dok se američka hegemonija sve više osporava, Kina se bori za globalni uticaj, a nove sile kao što su Saudijska Arabija i Turska potvrđuju svoje interese, međunarodni poredak postaje sve nestabilniji. U međuvremenu, čak i najrazvijenije demokratije na svijetu se bore da upravljaju političkim i društvenim sukobima u svojim zemljama, što sugeriše da demokratski model koji je razvijen tokom osam decenija nakon Drugog svjetskog rata više ne funkcioniše, navodi se u izvještaju.

Iako se broj zemalja klasifikovanih kao “demokratije” povećao za dvije, na 74, ukoliko se u obzir uzmu drugi pokazatelji, prošla godina nije bila povoljna za demokratiju, ističe se u izvještaju. Prosječna ocjena globalnog indeksa pala je na 5,23, u odnosu na 5,29 u 2022. Ovo je u skladu sa opštim trendom regresije i stagnacije posljednjih godina. Većina regresije se dogodila među zemljama klasifikovanim kao „hibridni režimi” i „autoritarni režimi”.

Skoro polovina svjetske populacije živi u nekoj vrsti demokratije (45,4%). Međutim, samo 7,8% živi u “punoj demokratiji”. Ovaj procenat je pao nakon što su SAD degradirane iz “pune demokratije” u “demokratiju sa nedostatkom”. Više od trećine svjetske populacije živi pod autoritarnom vlašću (39,4%), što je udio koji se povećava posljednjih godina.

Prema Indeksu demokratije za 2023. godinu, 74 od 167 zemalja i teritorija obuhvaćenih modelom vode se kao demokratije nekog tipa. Broj „punih demokratija“ ostao je na 24 u 2023. godini, isto kao i prethodne godine. Broj „demokratija sa nedostatkom“ porastao je sa 48 u 2022. na 50 u 2023. Od preostalih 95 zemalja u indeksu, 34 su klasifikovane kao „hibridni režimi“, kombinujući elemente formalne demokratije i autoritarizma, a 59 su klasifikovane kao „autoritarne režimi”.

Preokreti demokratije

Tri godine nakon pandemije covida-19, koja je dovela do smanjenja sloboda širom svijeta, rezultati za 2023. godinu ukazuju na stalne demokratske slabosti i nedostatak zamaha. Samo je nekoliko zemalja poboljšalo svoj rezultat u 2023. (32), a margina poboljšanja za većinu je bila mala i često sa niske osnove. U međuvremenu, 68 zemalja je zabilježilo pad, od kojih su neki bile značajni. Rezultati za 67 zemalja ostali su isti, oslikavajući globalnu sliku stagnacije i nazadovanja.

Demokratija je u većini dijelova svijeta nazadovala 2023. godine. Najveći preokreti mjereni padom regionalnog prosjeka dogodili su se u Latinskoj Americi i na Karibima te na Bliskom istoku i u Sjevernoj Africi.

Bosna i Hercegovina i region

Bosna i Hercegovina, koja je i dalje u grupi zemalja označenih kao “hibridni režim”, nalazi se na 94. mjestu Indeksa. Ostale zemlje regiona su bolje pozicionirane. Albanija je na 66. mjestu, Srbija na 64, Hrvatska na 58. mjestu, Crna Gora na 52, Mađarska na 50. mjestu, Slovenija na 31. Sve ove zemlje su označene kao „demokratije sa nedostatkom“.

Inače, na vrhu liste se nalaze Norveška, Novi Zeland, Island, Švedska, Finska, Danska, Irska, Švajcarska, Holandija, zemlje koje su označene kao “puna demokratija”, dok su na začelju Avganistan, Mijanmar (Burma), Sjeverna Koreja, Centralnoafrička Republika, Sirija, Turkmenistan, Čad, Demokratska Republika Kongo, zemlje koje su označene kao “autoritarni režimi”.