Premijer Republike Srpske Radovan Višković izjavio je za novinsku agenciju Srna da bi u prvom kvartalu ove godine trebalo da budu utvrđene izmjene i dopune Krivičnog zakona Republike Srpske, jer su pojedini članovi zakona slabo primjenjivani u praksi ili nisu bili dovoljno jasni.
Višković je rekao da se razmatra i mogućnost da bude propisana zatvorska kazna od tri i više godina za sve koji ne poštuju odluke organa Republike Srpske, te da se o ovome čeka mišljenje stručne javnosti.
Ukoliko ne bude pravnih smetnji, svakako ćemo ovo uvrstiti u izmjene i dopune Krivičnog zakona. Formirana je radna grupa s ciljem analize zakonske regulative, a posebna pažnja biće posvećena problematici koja se odnosi na radne odnose.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Višković očekuje da će uskoro biti završena analiza da bi Vlada RS mogla da odluči u kom dijelu će biti izvršene izmjene i dopune Krivičnog zakona Republike Srpske.
Inače, predsjedavajući Predsjedništva BiH Milorad Dodik izjavio je ranije da će u Narodnoj skupštini biti razmatrane izmjene i dopune Krivičnog zakona RS kojima će biti propisana zatvorska kazna od tri i više godina za sve koji ne poštuju odluke organa Republike Srpske.
Ono što su Dodik i Višković najavili, vjerovatno će i ostvariti. Bar politički. SNSD ima većinu u NSRS tako da neće biti problema da izglasaju izmjene Krivičnog zakona. Druga stvar je da li će izmjene zakona sa predloženom zatvorskom kaznom za one koji ne poštuju odluke organa Republike Srpske imati pravno uporište. Ukoliko tako nešto politički prođe u parlamentu i nađe pravnu osnovu, to će biti veliki udar na demokratiju.
Prije svega, vratili bi se korak unazad u poimanju uloge države u svakodnevnom životu građana. Umjesto shvatanja da je država najvažni oblik zajedničkog života i najširi način postojanja ljudskih zajednica koji se izjednačava sa društvom, izmjenom Krivičnog zakona kojim se predviđa zatvorska kazna za one koji ne poštuju odluke organa RS konačno i u potpunosti bi zaživjela percepcija države kao specifične institucije na koju se gleda isključivo kao na vlast iza koje stoji organizacija prinude ili prisilne saradnje, i to u pežorativnom kontekstu.
Usvajanjem izmjena Krivičnog zakona koje se tiču zatvorske kazne za “neposlušne”, doslovno bi se vratili na početne rasprave o položaju države i institucija u modernom društvu. Dovelo bi se u pitanje shvatanje države kao institucije vlasti koja je nezavisna od onih koji zauzimaju vladajuće položaje u njoj. Usvajanjem izmjena ovog zakona sprovodila bi se (samo)volja parlamentarne većine bez mogućnosti propitivanja i dovođenja u sumnju njihovih odluka. Poništio bi se dugi istorijski proces impersonalizacije vlasti. Umjesto ograničavanja samovolje pojedinaca i grupa, u našem slučaju oličenih u vlasti SNSD-a, ista bi se multiplikovala.
Od nastanka demokratije, bilo antičke, bilo moderne predstavničke, neograničena vlast se krotila donošenjem ustava, zakona i uspostavljanjem sudova. Ukoliko se usvoje izmjene Krivičnog zakona koje predviđaju zatvorsku kaznu za nepoštovanje odluka organa RS, sve bi se okrenulo naglavačke. Zakon bi služio ne da ukroti neograničenu vlast, nego da spriječi alternativna razmišljanja, drugačije stavove, i naposlijetku opoziciju.
Opet u pežorativnom kontekstu, do izražaja bi došla Gelenova rasterećujuća funkcija institucija, odnosno društveno sankcionisani obrasci ponašanja obavezujući za sve članove društva koji građane rasterećuju od pretjerano brojnih odluka. Samo što bi u slučaju usvajanja izmjena Krivičnog zakona sa predviđenom zatvorskom kaznom, rasterećeni bili ne samo građani od svakodnevnog izbora, nego i opozicioni političari koji bi se usudili dovoditi u sumnju zvanične odluke organa RS. Vlast je tu da misli za sve nas.
Usvajanjem izmjena Krivičnog zakona poništile bi se neke od osnovnih vrijednosti koje određuju kvalitet političkih ustanova. Bez sumnje bi usvajanjem ovog zakona političke institucije RS postale efikasnije iz prostog razloga što bi se onemogućilo drugačije promišljanje i postupanje u odnosu na odluke vlasti. Međutim, narušio bi se princip participacije građana zato što bi se građani ustručavali da učestvuju u diskusijama o pitanjima od velikog društvenog značaja, kao i da se organizuju, udružuju i okupljaju, zato što bi strahovali od potencijalnog nepoštovanja odluka organa RS. Takođe, narušio bi se i princip kompetitivnosti. Uslijed straha od zatvorske kazne veoma lako bi se moglo desiti da se politička konkurencija uništi i na taj način osiromaši ponuda na političkom tržištu.
Do izražaja bi mogao doći i paradoks Roberta Mihelsa koji je još prije jednog vijeka uočio da demokratija ne može bez organizacije jer bi došlo do haosa, ali jačanjem organizacije umanjila bi se i nestala demokratija. Mihels je zapazio da su demokratija i organizacija oružje u rukama slabih u borbi protiv jakih, dok je suština njegovog paradoksa u protivrječnom odnosu između demokratije i organizacije – što je više organizacije (a bez sumnje usvajanjem izmjena Krivičnog zakona, posebno odredbi o zatvorskoj kazni za nepoštovanje odluka organa RS, organizacija bi ojačala) povećava se i uloga vođe, s jedne strane, dok bi se s druge strane umanjio značaj demokratije. Mihelsov “gvozdeni zakon oligarhije” je izraz ovog paradoksa i u najkraćem bi se mogao definisati na sledeći način: “Ko kaže organizacija, kaže i tendencija ka oligarhiji”. Usvajanjem izmjena Krivičnog zakona Republika Srpska bi napravila korak ka čvršćoj organizaciji ali i nastanku oligarhije.
Do čega bi, u praksi, moglo dovesti usvajanje izmjena Krivičnog zakona RS i određivanja zatvorske kazne od tri i više godina za sve koji ne poštuju odluke organa Republike Srpske? Recimo da se u parlamentu RS usvoji zakon koji nalaže ograničenje pristupanja NATO savezu. Taj zakon bi izglasala većina koju predvodi SNSD i bio bi zvanična odluka organa Republike Srpske. Šta bi se sada desilo, uz pretpostavku da su pojedini parlamentarci iz redova opozicije glasali protiv tog zakona, kada bi na nivou zajedničkih insitutcija BiH zastupali isti stav kao i u Narodnoj skupštini Republike Srpske? Bili bi krivično gonjeni i prijetila bi im zatvorska kazna samo zato što imaju drugačije mišljenje i drugačiji politički stav u odnosu na vladajuću većinu u Republici Srpskoj. Na taj način bi se spriječila demokratska rasprava, uveo princip jednoumlja i ugrozila demokratija.
Uprkos insistiranju vladajućih u Republici Srpskoj, na čelu sa SNSD-om, da se mora poštovati volja naroda, a oni predstavljaju legitimnu volju naroda zato što su dobili izbore, usvajanjem izmjena ovog zakona napravio bi se mali ali čvrst iskorak ka ograničavanju građanskih sloboda i potencijalnom kršenju volje naroda u budućnosti. Sve pod izgovorom zastupanja jedinstvenog stava političkih predstavnika iz Republike Srpske u zajedničkim institucijama na nivou BiH. Samo, ne smije se zaboraviti da jedinstven stav, bez alternativnog pogleda na svijet i drugačijeg mišljenja, često vodi u suprotnost demokratiji – u oligarhiju, autokratiju, naposlijetku u diktaturu.
