Stepen demokratičnosti jednog društva, između ostalog, ogleda se i u medijima, posebno javnim servisima, odnosno načinu na koji izvještavaju o temama od šireg društvenog značaja, kao što je funkcionisanje državnih institucija. Takođe, nije zanemarljiv ni način na koji javni servisi predstavljaju političke opcije u jednoj zemlji – da li favorizuju jednu stranu ili su nepristrasni. Uzevši u obzir da je Bosna i Hercegovina, odnosno Republika Srpska, u izvjesnoj mjeri politički i demokratski nezrela, kako bi ustanovili da li i u kojoj mjeri izvještavanje javnog servisa RS odgovara principima demokratskog uređenja, i to ne samo nominalno, napravili smo poređenje sa javnim servisom Velike Britanije – BBC, koji i u teoriji i u praksi predstavlja pravi uzor javnog servisa.
Predmet analize biće izvještavanje dva javna servisa – britanskog BBC i javnog servisa Republike Srpske RTRS, o temama koje se tiču državnih institucija, političara na vlasti i političkih odnosa između vlasti i opozicije. Konkretnije, analizirali smo diskurs, odnosno način na koji su u ova dva medija predstavljene institucije, vlast i opozicija.
Iako i ostali mediji imaju značajnu ulogu u društvu, javne servise smo izabrali zato što imaju specifičnu ulogu – predstavljaju servis svih građana i, s tim u vezi, imaju veći stepen odgovornosti u odnosu na ostale medije. Takođe, kako ističe Rade Veljanovski (Javni RTV servis u službi građana, 2005), javni servis ne smije da bude politički, kulturno ili etnički jednostran. Svi društveni pokreti i političke organizacije, vlast, opozicija i politički apstinenti bi trebali da imaju mogućnost komuniciranja preko javnih servisa na ravnopravan i uravnotežen način.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Analizirali smo centralno-informativne emisije – na BBC Vijesti u šest (News at Six) a na RTRS Dnevnik 2, zbog toga što se emituju u udarnom terminu i pretpostavka je da ih gleda najveći broj gledalaca te stoga mogu imati najveći uticaj na publiku. Period za analizu smo izabrali nasumično – sadržaj u centralno-informativnim emisijama smo analizirali u periodu od 14. do 18. maja. U analizi smo obratili pažnju na način na koji javni servisi izvještavaju o temama koje se tiču državnih institucija i političara na vlasti – afirmativno, kritički ili vrijednosno neutralno. Takođe, što se odnosa između vlasti i opozicije tiče, obratili smo pažnju na to da li javni servisi favorizuju neku od političkih opcija, da li su kritički nastrojeni prema njima ili o temama koje se tiču odnosa između opozicije i vlasti izvještavaju na vrijednosno neutralan način.
ANALIZA
Analizom Dnevnika 2 na RTRS od 14. maja ustanovili smo da je emitovano nekoliko priloga koji su u vezi sa predmetom analize. U prvom, u kome se govori o migrantima koji prolaze kroz BiH, na izbalansiran i uravnotežen način se iznose informacije o sjednici Vijeća ministara BiH, do samog kraja priloga, kada novinarka iznosi kritički stav da će BiH morati zatvoriti svoje granice, ukoliko to urade i članice EU, kako ne bi dozvolila da njena terotorija postane krajnja destinacija migrantima.
Nakon priloga se prenosi izjava portparola SNSD-a da sastanak Koordinacionog tijela za pitanje migracije u BiH predstavalja još jedan udar na RS jer se odluke donose bez saglasnosti Vlade RS.
U sledećem prilogu se navode negodovanja načelnice opštine Kalinovik zbog prolaska migranata kroz njihovu opštinu. Prenosi se kritikovanje odluke bh. vlasti da se bivša kasarna dodjeli za smještaj migranata.
Sledeći prilog govori o rebalansu budžeta u kome se navodi da je to potvrda finansijske stabilnosti RS. Iako se navode stavovi i vlasti i opozicije, uočeno je da nisu izbalansirani. Predstavnici vlasti su dobili više prostora od predstavnika opozicije. Takođe, stavovi vladajućih se podudaraju sa stavovima iznesenim u prilogu.
Na osnovu analize ovih nekoliko prvih priloga uočili smo matricu koja će se provlačiti i kroz ostale analizirane priloge na RTRS. Naime, ustanovili smo da su prilozi u kojima se govori o institucijama BiH uglavnom kritički ili vrijednosno neutralni, dok su prilozi u kojima se govori o institucijama RS u određenoj mjeri vrijednosno neutralni ili afirmativni. Takođe, prilozi u kojima se spominje vlast u RS su afirmativni ili vrijednosno neutralni, dok su prilozi u kojima se spominje opozicija u RS vrijednosno neutralni ili kritički.
U nastavku je emitovan afirmativni prilog o obilježavanju godišnjice Akademije nauka i umjetnosi RS. Nakon toga se prenosi stav Vlade RS o obilježavanju stradanja vojnika u „Tuzlanskoj koloni“ kao i kritike Republičke organizacije porodica zarobljenih i poginulih boraca i nestalih civila RS upućene Institutu za nestala lica BiH.
Dalje se opet navode reakcije članova vladajuće stranke SNSD, ovaj put na izjave iz stranke PDP o ekonomskom planu reformi. Prenesena je i izjava iz PDP-a, tako da se može ustanoviti da je prilog bio izbalansiran. Na kraju se emituje afirmativni prilog o izgradnji Palate pravde u Trebinju.
Za razliku od dnevnika na RTRS, u centralno-informativnoj emisiji na BBC Vijesti u šest emitovan je manji broj priloga koji se odnosio na rad britanskih institucija i političara, iako su obe emisije trajale približno isto, oko pola sata. Prvi prilog na tu temu emitovan je tek u desetom minutu. BBC je prenio izlaganje generalnog direktora britanske službe bezbjednosti o stanju bezbjednosti u Evropi.
U nastavku je emitovan prilog o Bregzitu u kome se navode različiti stavovi, čak i među predstavnicima vlasti. Štaviše, iznosi se kritički stav o vladajućoj partiji u kome se navodi da ne mogu da se dogovore ni između sebe a kamoli da postignu dogovor sa EU. Pored toga, u prilogu se ističe stav suprotan zvaničnoj politici britanske vlade u vezi sa izlaskom Velike Britanije iz EU. Posvećuje se značajna pažnja običnim građanima koji su zabrinuti šta će biti nakon Bregzita. Inače, za razliku od RTRS, na BBC se može vidjeti mnogo više kritike upućene zvaničnim institucijama i vladajućoj stranci.
U posljednjem prilogu koji se tiče državnih institucija i političara, govori se o kampanji škotske vlade da se iz školskih jelovnika izbace štetne namirnice pune šećera koje dovode do debljanja djece. Zajedno sa izjavama sagovornika, može se reći da u prilogu preovladava stav koji podržava potez škotske vlade.
Dakle, iako je u oba slučaja riječ o javnim emiterima koji bi trebali biti u službi svih građana i svih društvenih i političkih struktura, uočeno je da RTRS mnogo više pažnje posvećuje radu državnih institucija i političara na vlasti nego BBC, i to često afirmativno izvještavajući o njima u odnosu na BBC koji je više kritički nastrojen.
Dnevnik 2 RTRS od 15. maja počinje prilogom o zasjedanju Narodne skupštine RS u vezi sa rebalansom budžeta. U prilogu se navode stavovi predstavnika vlasti. Nije primjećen kritički odnos prema prijedlogu rebalansa budžeta, stavovi koji se zastupaju u prilogu identični su stavovima predstavnika vlasti.
U sledećem prilogu u vezi sa raspravom u NSRS o prijedlogu rebalansa budžeta navode se i stavovi opozicije u NSRS (Miladin Stanić – SDS i Branislav Borenović – PDP) ali su brojniji stavovi vladajuće većine (premijerka Željka Cvijanović, Igor Žunić – SNSD i Vanja Bajić – SNSD) i njima bliskih poslanika (Ilija Stevančević – nezavinsi poslanik). Na kraju se poentira stavovima iz Vlade RS čime se otvoreno staje na jednu stranu.
Naredni prilog govori o migrantskoj krizi u BiH i kao i prethodnog dana može se uočiti kritički odnos prema institucijama BiH.
Nakon toga je emitovan prilog o izmjeni Izbornog zakona. Takođe je primjetan kritički odnos prema institucijama BiH. Dominiraju izjave predstavnika srpskog i hrvatskog naroda u Domu naroda PSBIH koji oponiraju prijedlogu za izmjene zakona. Navodi se i izjava predsjedavajućeg Doma naroda PSBIH Ognjena Tadića, ali je primjetno da se u prilogu zastupaju stavovi bliži oponentima prijedloga.
U narednom prilogu se navodi izjava predsjednika RS Milorada Dodika u kojoj poručuje da se njega jedino narod može riješiti, kritikujući navodne uticaje Zapada u RS i BiH, čime javni servis nedvosmisleno postaje glasilo jednog čovjeka.
U prilogu o obilježavanju pomena stradalim u „Tuzlanskoj koloni“ navode se stavovi porodica stradalih kao i zvaničan stav Vlade RS u kome se izražava nada da će odgovorni za zločin biti kažnjeni.
U narednom prilogu govori se o Anketnom odboru NSRS koji je formiran radi utvrđivanja činjenica u vezi sa stradanjem Davida Dragičevića. Ističe se da su jednoglasno usvojeni poslovnik o radu i prijedlozi o radu. Navedena je izjava Branislava Borenovića, predsjednika Anketnog odbora, kao i izjava Dragana Lukača, ministra unutrašnjih poslova, čime se nastojala postići uravnoteženost. Međutim, uzevši u obzir da Dragan Lukač nije jedini koji će biti ispitan ispred Anketnog odbora, nije jasno zašto nisu uzeli izjave i od ostalih ispitanika.
U prilogu o obilježavanju pomena stradalim u poplavama iz 2014. godine u Doboju navodi se da gradska vlast nije obavijestila medije i predstavnike opozicije, čije se kritike upućene dobojskim vlastima navode u prilogu. Pored toga, u prilogu je prikazano polaganje vijenaca od strane članova SNSD, dok se prenose i kritike iz Socijalističke partije da se dozvoljava nelegalna gradnja u plavnom pojasu. Prilog je prilično jednostran.
U posljednjem prilogu koji se tiče tema o institucijama i političkim odnosima, navodi se izjava ministra prosvjete i kulture RS Dane Maleševića u kojoj se kritikuje stav američke ambasadorke u BiH Morin Kormak da bi BiH trebalo da ima jedinstven obrazovni sistem.
Kao i prethodnog dana, u prilozima dominiraju afirmativni stavovi u vezi sa aktivnostima predstavnika vlasti u RS, dok su predstavnici opozicije u RS i državnih institucija BiH predstavljeni na kritički ili vrijednosno neutralan način.
U Vijestima u šest na BBC od 15. maja emitovano je izlaganje ministra unutrašnjih poslova u kojem se ističe da je britanska vlada u nekim slučajevima možda neopravdano deportovala migrante iz Velike Britanije.
U narednom prilogu se navode podaci Kancelarije za nacionalnu statistiku koji kažu da je došlo do povećanja plata u odnosu na isti period prošle godine. Međutim, u prilogu se izražava rezerva u vezi sa tim podatkom i sugeriše da se sačeka još malo da se vidi da li će i kako to povećanje uticati na stanovništvo. U prilogu se dalje navode izjave običnih ljudi koji ističu da je došlo do poskupljenja ostalih namirnica tako da se povećanje plata u suštini i ne primjeti. Takođe, navode se statistički podaci koji govore o kretanju prihoda i koji pokazuju da su prije deset godina prihodi bili znatno viši. Dakle, BBC nije odmah afirmativno izvjestio o informaciji o povećanju plata nego je ispitao stvarno stanje i uporedio sa podacima iz prethodnih godina. Na taj način je na uravnotežen način predstavio informaciju.
U nastavku je emitovan prilog u kome se ističe da centralna vlada u Londonu mora poštovati stavove škotskog parlamenta u vezi sa Bregzitom. Govori se o presedanu u britanskom parlamentarizmu ukoliko centralna vlada odbije stavove škotskih parlamentaraca. Na uravnotežen način se iznose stavovi obe strane.
U nastavku se navodi da će vlada objaviti plan o izlasku VB iz EU koji će regulisati odnose sa Evropskom unijom. I u ovom prilogu se može primijetiti kritički stav. Novinari se pitaju da li je vlada imalo bliža saznanju šta će se uopšte nalaziti u planu o izlasku iz EU. Čak se navode izjave predstavnika EU koji poručuju britanskoj vladi da im uopšte nije jasno šta oni žele.
Zanimljivo je da BBC ne nastoji da politizuje gotovo sve teme koje objavljuje, kao što je slučaj na RTRS, koji politizuje čak i prilog o polaganju vijenaca stradalim u poplavama. Za razliku od RTRS koji uzima izjave od političara čak i o pitanjima koji nisu direktno u njihovoj nadležnosti, na BBC se ne može primijetiti da novinari traže izjave od političara o temama koje se njih ne tiču. Na primjer, u prilogu o manipulacijama kompanije Fejsbuk nisu navedene izjave političara zato što je to čisto pravno pitanje i ne tiče se politike.
Kao i prethodnog dana, BBC je emitovao neuporedivo manje priloga o političkim temama nego RTRS. Takođe, izvještavanje je značajno uravnoteženije nego na RTRS. Iznose se vrijednosno neutralni ili kritički stavovi o predstavnicima vlasti za razliku od RTRS koji najčešće afirmativno izvještava o aktivnostima zvaničnih institucija Republike Srpske.
U Dnevniku 2 RTRS od 16. maja na kritički način se prenosi informacija o osporavanju imenovanja kompletnog generalskog kadra Oružanih snaga BiH. Ističe se da je riječ o do sada neviđenoj odluci otkako je „Dejtonske BiH“. Prenose se izjave opozicije na nivou BiH (SNSD) koje kritikuju državnu vlast.
U nastavku se prenosi informacija o sastanku predsjednika RS Milorada Dodika sa predsjednikom Demokratske partije Srba u Makedoniji o unapređenju saradnje institucija RS sa predstavnicima Srba u Makedoniji. Ovdje možemo uočiti još jedan presedan u kontekstu poređenja rada RTRS i BBC. Naime, RTRS prenosi gotovo svaku aktivnost predstavnika institucija RS, posebno predsjednika RS Milorada Dodika, čak i ako je u pitanju sastanak sa nižepozicioniranim političarima. S druge strane, iako je britanska vlada veoma aktivna, ne prenosi se svaki sastanak i izjava premijerke Tereze Mej. Štaviše, veoma rijetko se pojavljuje u prilozima BBC.
Dalje se opet govori o Miloradu Dodiku za koga se ističe da je dostavio odgovor Anketnom odboru NSRS koji je formiran radi utvrđivanja činjenica u vezi sa stradanjem Davida Dragičevića.
Sledeći prilog govori o usvajanju rebalansa budžeta RS. Navode se izlaganja ministra finansija i predstavnika opozicije čime se nastoji postići uravnoteženost. Međutim, na kraju priloga se poentira sa izjavom ministra finansija čime se staje na jednu stranu. U nastavku se apostrofira da su rebalans budžeta podržali iz MMF-a.
U nastavku dnevnika predstavljene su informacije o oslobađajućoj presudi Fahrudinu Radončiću i najava dolaska Redžepa Tajipa Erdogana u BiH. Prilozi su vrijednosno neutralni.
Do kraja dnevnika, emitovani su afirmativni prilozi koji predstavljaju aktivnosti institucija i političkih opcija koje su na vlasti (načelnik opštine Nevesinje, dekan Medicinksog fakulteta Banja Luka, predsjednik Ujedinjene Srpske, gradonačelnik Prijedora, ministarka lokalne uprave i samouprave RS, Grad Banja Luka, Grad Istočno Sarajevo).
Vijesti u šest na BBC od 16. maja počinju prilogom o ponovnom preuzimanju željezničke linije između Londona i Edinburga od strane države. Naime, ta linija je bila data jednoj privatnoj kompaniji na upravljanje na osam godina ali zbog velikih dugova država ju je preuzela. U prilogu je primjetan kritički odnos prema vlastima ali i prema privatnim kompanijama koje nerijetko pogrešno procjene odnos između ulaganja i potencijalne zarade pa završe u dugovima. Navode se izjave običnih ljudi koji ističu, između ostalog, da ih ne interesuje da li je linija nacionalizovana ili ne, samo da funkcioniše. Takođe, na uravnotežen način su predstavljene izjave predstavnika vlasti i opozicije. Zanimljivo je da je u prilogu predstavljena izjava ministra saobraćaja u sjenci a ne izjava aktuelnog ministra saobraćaja. U nastavku priloga navodi se retrospektiva neuspješnih primjera privatizacije željeznice. Pored toga, u prilogu se pokreće debata o prednostima i nedostacima privatnog i javnog vlasništva nad željeznicom. Dakle, iznose se uravnoteženi stavovi i kritikuju obe strane.
U nastavku se govori o propasti jedne građevinske kompanije i pozivaju zakonodavci da bolje regulišu izgradnju kako ljudi ne bi ostajali bez posla. U prilogu se navode izjave jednog podizvođača radova koji je zbog propasti te kompanije izgubio 200.000 funti, kao i jednog mladog radnika koji je ostao bez posla. Dakle, opet možemo vidjeti da se u prilozima BBC apostrofiraju obični ljudi a kritikuju krupni kapitalisti i vlast.
U vezi sa inicijativom vlade da se zabrani upotreba zapaljivih materijala u visokim zgradama, prenesena je izjava premijerke Tereze Mej koja navodi da su nakon jedne nesreće preduzete opsežne mjere da se obezbijedi bezbjednost stanara u tim zgradama.
Prilog o povećanju stope kriminala nam može poslužiti za poređenje kako BBC i RTRS usmjeravaju fokus izvještavanja. BBC u svom prilogu prikazuje samo izjave žrtava zločina i policijskih službenika, dok izjave političara i predstavnika vlasti nisu prisutne. Dakle, ne politizuju problem porasta stope kriminala. S druge strane, RTRS nerijetko kada je u pitanju kriminal uzima izjave od ministra unutrašnjih poslova ili nekih drugih političara, na taj način politizujući problem kriminala.
Opet je uočeno da je BBC emitovao manje priloga o političkim temama nego RTRS.
U Dnevniku 2 RTRS od 17. maja emitovan je prilog o samitu EU i država zapadnog Balkana u Sofiji. Primjetan je vrijednosno neutralan i u izvjesnoj mjeri kritički stav prema odnosu EU prema BiH. U prilogu je emitovana izjava premijerke RS Željke Cvijanović koja izražava zadovoljstvo interesovanjem EU za BiH, ali smatra da BiH zbog toga nije bliže EU.
U prilogu o izmjenama Zakona o Obavještajno-bezbjednosnoj agenciji BiH iznosi se kritički stav i postavlja pitanje zašto je OBA jedina u svijetu bez parlamentarnog nadzora. Prilog počinje navođenjem iz stranke SNSD u kome se ukazuje na tri bezbjednosna izazova u BiH. Prikazana je izjava Staše Košarca (SNSD) u kojoj se kritikuje rad OBA. Takođe, emitovana je i izjava Aleksandre Pandurević (SDS) u kojoj kritikuje Milorada Dodika i HDZ za trenutno stanje u OBA. Međutim, novinarka komentariše kritike Aleksandre Pandurević i staje na stranu SNSD-a. Nakon toga je emitovana izjava Šefika Džaferovića (SDA), Nikole Špirića (SNSD) i Sadika Ahmetovića (nezavisnog poslanika). Do kraja priloga dominiraju izjave članova SNSD. Pored toga, novinarka zauzima identičan stav kao i SNSD čime nije ispoštovan kriterijum nepristrasnosti.
U nastavku se emituje afirmativni prilog o posjeti predsjednika RS Milorada Dodika opštinama Kostajnica i Kozarska Dubica. Prilog počinje izvještajem o sastanku Milorada Dodika sa rukovodstvom Opštinskog odbora SNSD Kostajnica što je očigledna zloupotreba javnog servisa za promociju određene političke stranke. Takođe, u prilogu se navodi Dodikova izjava u kojoj se apostrofira da je SNSD jedina politička orjentacija koja može da obezbijedi stabilnost i razvoj RS. U nastavku se emituje izjava i načelnika Kozarske Dubice Radenka Reljića (SNSD). Naglašava se da je politika SNSD-a politika konkretnih projekata dok opozicija, najčešće indukovana stranim faktorom, te napore pokušava da obezvrijedi, čime se još više stiče utisak da se ne radi o uravnoteženom TV prilogu nego o političkom promotivnom video spotu.
U prilogu o posjeti Redžepa Tajipa Erdogana BiH i najavljenom mitingu u dvorani Zetra iznosi se kritički stav.
U nastavku je opet prisutna politizacija i zloupotreba jvnog servisa. Naime, prenosi se informacija da je sahranjen bivši premijer Republike Srpske Krajine Borislav Mikelić i da je sahrani prisustvovao Milorad Dodik. Takođe, u prilogu o proslavi krsne slave Banjaluke apostrofira se da je svečanosti prisustvovao predsjednik RS Milorad Dodik i da je između ostalih i on čestitao krsnu slavu.
U prilogu o konfereciji o standardima zanimanja i standardima kvalifikacija na afirmativan način se predstavlja aktivnost Vlade RS na polju reformi obrazovnog sistema.
Očigledan primjer politizacije prisutan je i u prilogu o promociji naučne studije o jeziku akademika prof. Vasilija Krestića kada se na kraju priloga naglašava da je promociji prisustvovao i predsjednik NSRS Nedeljko Čubrilović.
Vijesti u šest BBC od 17. maja počinju prilogom u vezi sa najavom vlade o zabrani ugradnje zapaljivih materijala u visoke zgrade. Iako se počinje predstavljanjem inicijative vlade i vrijednosno neutralnim stavom, u nastavku preovladava kritički stav, posebno pozivanjem na izjave ljudi čiji su članovi porodice stradali u požarima. Prenose se izjave koje ističu da se ova inicijativa vlade označava kao zataškavanje odgovornosti. Iako se navodi da je ova incijativa dobar iskorak vlade ka regulaciji upotrebe materijala pri izgradnji, ipak se prigovara da se to trebalo uraditi ranije.
U nastavku se emituje prilog o inicijativi vlade da se limitira visina uloga na slot aparatima. S jedne strane, navodi se zabrinutost predstavnika industrije igara na sreću da će to dovesti do gubitka posla za veliki broj ljudi. S druge strane, navode se i izjave ljudi koji su imali problema sa kockanjem kao i vlasnika kladionica. Ministar kulture je naveo da je dužnost vlade da spriječi društveni i psihički sunovrat pojedinaca zbog problema sa kockanjem. Pored toga, navode se izjave ljudi koji se kockaju a koji smatraju da je u njihovom okruženju previše kockarnica. Međutim, u prilogu se postavlja pitanje da li je incijativa usmjerena u pravom smjeru uzevši u obzir da internet kockanje raste iz dana u dan. Na taj način se izražava kritički stav prema inicijativi vlade. Naravno, ne u potpunosti zato što se u prilogu apostrofira štetan uticaj kockanja, što je i osnovni motiv vlade za regulacijom, ali se zamjera da je inicijativa usmjerena u pogrešnom pravcu. Dakle, ne kritkuje se aktivnost vlade po svaku cijenu, samo kritike radi, nego ciljano, samo na one aspekte koji nisu u potpunosti sa javnim interesom.
Kao i prethodnih dana, uočeno je da BBC ne emituje veliki broj priloga o temama koje uključuju rad državnih institucija, a posebno ne pokrivaju aktivnosti političara, kao što je slučaj na RTRS. Njihov fokus je, prije svega, na životne teme koje se tiču šire populacije. Doduše, u periodu analize u svim Vijestima u šest je dominirala tema kraljevskog vjenčanja, ali to se može pripisati kulturološkom kontekstu i simpatijama Britanaca prema kraljevskoj porodici.
Dnevnik 2 RTRS od 18. maja počinje prilogom o migrantskoj krizi u kojoj se ističe kritički stav prema državnim institucijama BiH. Navodi se da je migrantska kriza pokazala sve slabosti institucija BiH. Emitovane su izjave više aktera – volontera, migranata, političara, tužilaštva. U prilogu dominiraju ironija i sarkazam. Inače, primijetili smo da se ista matrica primjenjuje u svim prilozima koji se tiču rada državnih institucija BiH.
U nastavku se navodi izjava ministra bezbjednosti BiH Dragana Mektića koji ističe da je migrantska kriza pod kontrolom. Mektić je takođe prozvao Nikolu Špirića (SNSD) nakon čega je ovaj odgovorio i kritikovao Mektića. Ovdje možemo vidjeti da se javni servis koristi za prepucavanja političara, što svakako nije u interesu javnosti. U prilogu opet preovladava kritički stav prema institucijama BiH i predstavnicima opozicije u RS, dok se favorizuju predstavnici vlasti u RS i institucije RS.
Nakon ovog priloga prenosi se stav predsjednika RS Milorada Dodika u vezi sa migranstkom krizom. Uočili smo da se na RTRS u periodu od 14. do 18. maja, odnosno u periodu koji je uzet za analizu, Milorad Dodik bar jednom našao u prilozima ili informacijama u Dnevniku 2. Nerijetko su kompletni prilozi bili posvećeni njegovim aktivnostima. S druge strane, na BBC se samo u dva navrata citirala izjava premijerke Tereze Mej.
Sledeći prilog govori o bh. diplomatiji. Ističe se da je ambasadorka BiH u Izraelu prisustvovala otvaranju američke ambasade u Jerusalimu, događaju koji je izazvao brojna negodovanja širom svijeta. Ističe se da se nisu konsultovali sa Predsjedništvom BiH. Prisutan je kritički stav prema predstavnicima opozicije u RS, odnosno aktuelnoj vlasti na nivou BiH. Prenose se stavovi članova SNSD koji kritikuju BiH i njenu diplomatiju. Navodi se i odgovor iz ambasade BiH u Izraelu u kome demantuju da je bilo ko prisustvovao otvaranju američke ambasade. Ipak, prilog se završva izjavom Dušanke Majkić (SNSD) kao i komentarom novinara u kome preovladava kritički stav.
Nakon toga se emituje prilog o prvoj sjednici Anketnog odbora NSRS koji je formiran radi utvrđivanja činjenica u vezi sa stradanjem Davida Dragičevića, na kojoj su izjave dali direktor Zavoda za sudsku medicinu Željko Karan i načelnik Uprave MUP za organizovani i teški kriminalitet Darko Ilić. U većini priloga preovladava vrijednosno neutralan stav. Ipak, na kraju se poentira izjavom Darka Ilića koji naglašava da su isntitucije podlegle pritisku javnosti.
Sledeći prilog govori o tome da je Nedeljko Mlađenović, načelnik opštine Bratunac, koji je prije nekoliko dana napustio SDS, postao novi član SNSD. Navodi se izjava Milorada Dodika koji naglašava da je to važno pojačanje za SNSD. Još jednom se objavljuje informacija koja nema širi društveni značaj. Jedino se može tretirati kao afirmacija stranke na vlasti (SNSD).
U nastavku se afirmativno predstavljaju aktivnosti Vlade RS na polju izgradnje stambenih jedinica za izbjegla i raseljena lica, kao i za porodice poginulih boraca.
Emitovan je i prilog o završetku stažiranja aspolvenata banjalučkog Univerziteta u Narodnoj skupštini RS. Predsjednik NSRS Nedeljko Čubrilović dao je izjavu u kojoj navodi tehničke detalje stažiranja studenata. Opet možemo primijetiti da se emituje informacija koje je u suštini beznačajna u širem društvenom kontekstu.
U Vijestima u šest na BBC od 18. maja dominiraju prilozi o kraljevskom vjenčanju. Pored priloga o otpuštanju bivšeg ruskog špijuna Sergeja Skripala iz bolnice, u kome nema izjava britanskih političara, nego samo izjave zvaničnika britanskog zdravstvenog sistema i ruskog ambasadora u VB, jedino je prenesena izjava premijerke Tereze Mej da je korištenje uvredljivih riječi u parlamentu neprimjereno.
ZAKLJUČAK
Sumirajući rezultate analize došli smo do sledećih zaključaka:
- Prilozi na RTRS u kojima se govori o institucijama BiH su uglavnom kritički, dok su prilozi u kojima se govori o institucijama RS uglavnom afirmativni;
- Prilozi na RTRS u kojima se spominje vlast u RS su afirmativni ili vrijednosno neutralni, dok su prilozi u kojima se spominje opozicija u RS vrijednosno neutralni ili kritički;
- Na BBC preovladava kritički stav prema državnim institucijama i predstavnicima vlasti;
- U prilozima na RTRS u kojima se govori o institucijama BiH nerijetko su prisutni ironija i sarkazam;
- RTRS prenosi gotovo svaku aktivnost predstavnika institucija RS, posebno predsjednika RS Milorada Dodika;
- Na BBC gotovo da nisu prisutni prilozi koji izvještavaju o aktivnostima predstavnika vlasti ukoliko nisu od šireg društvenog značaja;
- U prilozima na RTRS se zastupaju stavovi koji se nerijetko poklapaju sa zvaničnim stavovima predstavnika vlasti, najčešće SNSD;
- Stavovi koji se zastupaju na BBC su neutralni, ne favorizuju nijednu političku opciju, štaviše nerijetko su suprotni u odnosu na zvanične stavove vlasti;
- Na RTRS je nerijetko prisutna zloupotreba javnog servisa za promociju određene političke stranke, najčešće SNSD;
- U prilozima na RTRS nerijetko je primjetna politizacija tema koje nemaju previše dodirnih tačaka sa politikom;
- Na RTRS dominiraju političke teme koje podrazumijevaju izvještavanje o institucijama RS i predstavnicima vlasti;
- Na BBC dominiraju teme od šireg društvenog značaja, veoma rijetko se emituju prilozi o političkim temama koji podrazumijevaju izvještavanje o državnim institucijama i predstavnicima vlasti;
- RTRS mnogo više uzima izjave od političara, čak i u vezi sa temama koje nisu u njihovoj direktnoj nadležnosti, dok BBC s druge strane rijetko uzima izjave od političara;
- BBC mnogo više uzima izjave običnih ljudi za razliku od RTRS;
- RTRS se nerijetko koristi za politička prepucavanja vlasti i opozicije što nismo mogli vidjeti na BBC.
Generalno gledajući, iako je u oba slučaja riječ o javnim emiterima, BBC neuporedivo više poštuje principe na kojima se zasniva funkcionisanje javnog servisa za razliku od RTRS koji nerijetko zloupotrebljava društveni položaj javnog servisa i otvoreno se stavlja u funkciju samo jedne političke opcije, umjesto da je u službi svih građana.
