Nezavisni eksperti UN-a pozvali su vlasti u Republici Srpskoj da odustanu od Nacrta zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija, kao i političare da se uzdrže od negativnih kampanja protiv nevladinih organizacija u kojima ih se naziva stranim agentima i sličnim drugim nazivima.
Nacrt zakona koji ima za cilj uspostavljanje registra neprofitnih grupa koje primaju strana sredstva u jednom od entiteta Bosne i Hercegovine, Republici Srpskoj, nametnuće ozbiljna ograničenja nevladinim organizacijama i omogućiti nesrazmjernu kontrolu vlade nad njihovim radom, upozorili su danas nezavisni stručnjaci za ljudska prava.
„Ako bude usvojen u svom trenutnom obliku, nacrt zakona pod nazivom ‘Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija Republike Srpske’ će duboko uticati na slobodu udruživanja u zemlji“, rekli su stručnjaci.
„Ovaj zakon izgleda kao pokušaj zastrašivanja nevladinih organizacija i ućutkivanja kritičara“, upozorili su.
Nacrt zakona, koji bi u narednim mjesecima mogao biti razmatran u zakonodavnom tijelu Republike Srpske, ima za cilj regulisanje udruženja, fondacija te stranih i međunarodnih nevladinih organizacija koje primaju bilo koji oblik stranog finansiranja ili druge pomoći stranog porijekla, i njihovo označavanje kao „neprofitne organizacije“.
Stručnjaci su već izrazili ozbiljnu zabrinutost zbog nacrta zakona još 2023. godine i zabrinuti su zbog njegovog ponovnog uvođenja, nakon što je povučen u maju 2024. godine.
„Pozivamo vlasti entiteta Republika Srpska da uzmu u obzir zabrinutost svih sektora civilnog društva i da se uzdrže od usvajanja ovog nacrta zakona“, rekli su stručnjaci.
„Ovaj zakon bi nametnuo ograničenja organizacijama civilnog društva koja nisu u skladu s međunarodnim obavezama Bosne i Hercegovine u oblasti ljudskih prava i vjerovatno bi dovela do nepotrebnih ograničenja rada civilnog društva i branilaca ljudskih prava.“
Prema rečima stručnjaka, zakon bi ograničio nezavisnost i autonomiju organizacija civilnog društva u Bosni i Hercegovini, što je suprotno pravu udruženja da organizuju svoje aktivnosti i formulišu svoje programe bez neopravdanog miješanja vlade, kako je zaštićeno članom 22 Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima.
Stručnjaci su takođe ukazali na nedostatak stvarnih konsultacija s nevladinim organizacijama prilikom izrade odredbi ovog nacrta zakona.
„Pozivamo na hitno i konačno povlačenje nacrta Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija Republike Srpske“, rekli su stručnjaci.
„Takođe pozivamo političke lidere da se uzdrže od stigmatizacije nevladinih organizacija, nazivanjem pogrdnim imenima i označavanjem kao ‘strani agenti.’“
UN stručnjaci koji potpisuju ovo saopštenje su: Gina Romero, specijalna izvestiteljka za pravo na slobodu mirnog okupljanja i udruživanja; Mary Lawlor, specijalna izvestiteljka za stanje branilaca ljudskih prava; Ben Saul, specijalni izvjestilac za promociju i zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u borbi protiv terorizma.
Specijalni izvjestioci/nezavisni eksperti/radne grupe su nezavisni stručnjaci za ljudska prava koje imenuje Savjet za ljudska prava Ujedinjenih nacija. Zajedno, ovi eksperti su poznati kao Specijalni mehanizmi Savjeta za ljudska prava. Stručnjaci Specijalnih mehanizama rade na dobrovoljnoj osnovi; nisu zaposleni u UN-u i ne primaju platu za svoj rad. Iako Kancelarija UN-a za ljudska prava djeluje kao sekretarijat Specijalnih mehanizama, eksperti djeluju u svom ličnom kapacitetu i nezavisni su od bilo koje vlade ili organizacije, uključujući Visoki komeserijat UN za ljudska prava i UN. Sva mišljenja ili stavovi izneseni su isključivo stavovi autora i ne predstavljaju nužno stavove UN-a ili Visokog komeserijata UN za ljudska prava. Zapažanja i preporuke specijalnih mehanizama UN-a za ljudska prava, uključujući specijalne procedure, ugovorna tjela i Univerzalni periodični pregled, mogu se pronaći na Univerzalnom indeksu ljudskih prava.
Pored stručnjaka iz UN, reagovali su i iz Kancelarije EU u BiH.
“Usvajanje nacrta zakonodavstva na Vladi Republike Srpske koji dodatno ograničava rad civilnog društva, kao i nacrta izmjena i dopuna Krivičnog zakonika Republike Srpske kojim se rodni identitet ukida kao zaštićeni osnov, predstavljaju prijetnje temeljnim pravima i demokratskim vrijednostima”, navodi se u saopštenju Kancelarije EU u BiH.
Legislativa koju je predložila Vlada RS-a, a kojom se dodatno ograničava rad civilnog društva, i nacrt amandmana Krivičnog zakonika RS-a kojima se rodni identitet ukida kao zaštićeni osnov, predstavljaju prijetnje temeljnim pravima i prepreku na EU putu.
Cijeli komentar 👇 pic.twitter.com/MF9bMsNzey
— EU in Bosnia and Herzegovina (@eubih) February 7, 2025
“Stoga, Evropska unija poziva Vladu Republike Srpske da povuče ove nacrte. Evropska unija ponavlja da, ako Bosna i Hercegovina teži budućnosti u Evropskoj uniji, ne smije doći do odstupanja od temeljnih vrijednosti. Za domaće vlasti je ključno da osiguraju okruženje koje omogućava efikasno funkcionisanje civilnog društva, u skladu sa međunarodnim obavezama zemlje u pogledu ljudskih prava i evropskom perspektivom, jednako kao i zaštitu standarda zabrane diskriminacije.”
U saopštenju se ističe da je EU prošle sedmice pozdravila usvajanje dva zakona od važnosti za napredak na evropskom putu.
“Bosna i Hercegovina ima realne izglede da formalno otvori pristupne pregovore sa Evropskom unijom u narednim mjesecima, ako se ispune određeni uslovi. Pozivamo vlasti u Bosni i Hercegovini da se fokusiraju na pomake koji bi vidljivo poboljšali živote građana te da se suzdrže od radnji koje narušavaju temeljna prava i demokratske vrijednosti”, ističe se na kraju saopštenja.
