Nakon što je Vlada Republike Srpske usvojila Nacrt zakona o izmjenama i dopunama Krivičnog zakona Republike Srpske, kojim se uvode nova krivična djela protiv časti i ugleda, odnosno krivično djelo uvrede i klevete, medijskoj zajednici, ali i javnosti Republike Srpske uopšte, prijeti novi udar na slobodu izražavanja i kritičko mišljenje.
Reagujući na kritike zbog najave uvođenja klevete u Krivični zakon, predsjednik Republike Srpske je otišao korak dalje, prijeteći novim zakonom koji će regulisati rad NVO.
“Ovih dana ćemo predložiti novi zakon o djelovanju nevladinih organizacija i sličnih udruženja na prostoru RS. Biće doslovno prepisan zakon od SAD. One u svom zakonu te strane nevladine organizacije nazivaju stranim agentima na prostoru SAD. Mi ćemo preuzeti svu terminologiju, samo umjesto onoga SAD biće napisana Republika Srpska. Gdje piše Ministarstvo pravde SAD, pisaće Ministarstvo pravde RS, pa da vidimo šta će Amerikanci na to reći, a to podrazumijeva da prijavite svaku vrstu transakcije i sve što rade”, rekao je Dodik.
Dodik nastavlja sa primitivnim vrijeđanjem novinara: Spodobe i reketaši (VIDEO)
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
“Prijetnja” novim zakonom koji bi nevladine organizacije podveo pod strane agente nije novijeg datuma.
Tokom 2015 govorilo se o usvajanju “američkog zakona o nevladinim organizacijama”, baziranom na FARA zakonskom aktu, koji je predviđao uplitanje države u rad NVO sektora. Tim rješenjem bilo je predviđeno da bi NVO za svoje aktivnosti trebalo da traže dozvolu entitetskog Ministarstva pravde i da im prijavljuju svoje aktivnosti.
Sredinom 2018. godine Milorad Dodik, tada predsjednik Republike Srpske i Radovan Višković, tadašnji šef Kluba poslanika SNSD u NSRS, najavili su Zakon o stranim donacijama. Najavu su tada u nevladinom sektoru, medijima i dijelu javnosti okarakterisali kao nešto što je u suprotnosti sa ustavom zagarantovanim pravima i Evropskom konvencijom o ljudskim pravima i osnovnim slobodama ali i kao pritisak na civilni sektor koji se kritički odnosi prema radu izvršne vlasti. Zakon nikada nije došao pred Vladu.
Međutim, na posebnoj sjednici Narodne skupštine koja je održana početkom prošle godine vladajuća većina u NSRS usvojila je zaključak kojim se od Vlade traži da dostavi Zakon o finansiranju nevladinih organizacija u Republici Srpskoj. Vlasti Republike Srpske su tako dale podršku novim zakonima za borbu protiv korupcije, kako su isticali, ali u suštini to bi predstavljalo plan da se u posebnom zakonu predvide provjere finansiranja nevladinih organizacija.
Plan vlasti Republike Srpske u tri tačke- obračun sa korupcijom ili nevladinim organizacijama?
Tom prilikom je Ivana Korajlić, izvršna direktorica “Transparency International BiH”, izjavila da je jasno da bi se novi zakon odnosio isključivo na organizacije koje se finansiraju iz inostranstva.
„Pretpostavljam da su najveći problem organizacije koje se finansiraju od strane vlada zemalja Zapadne Evrope i SAD“, rekla je tada Korajlić i dodala kako se slična inicijativa ponavlja i aktivira svakih nekoliko godina, „kad god je vlast u Republici Srpskoj na meti kritike i civilnog društva i medija posebno kada govorimo o umješanosti u korupciju“.
„Ranije inicijative su se odnosile na stavljanje neke vrste kontrole nad radom nevladinih organizacija, stavljanjem etiketa stranih agenata, ulaženja u kontrolu ne samo finansijskog poslovanja već i prirode aktivnosti, sadržaja koji objavljuju i slično“, navodila je tada Korajlić.
Takođe, isticala je i kako je najavljeni zakon o finansiranju nevladinih organizacija pokušaj okretanja krivice na one koji upozoravaju na korupciju, sa onih koji su umiješani u korupciju.
“Prošli pokušaji ovakvih zakona su propali i bili su povučeni iz procedure upravo zato što nisu u skladu ni sa osnovnim konvencijama o ljudskim pravima i međunarodnim standardima, i upravo zbog pritiska međunarodne zajednice i lokalne javnosti su povučeni”, rekla je Korajlićeva. Istu situaciju prepoznajemo i danas.
Postojeća zakonska rješenja o NVO
Inače, prema trenutnim zakonskim rješenjima, pitanja koja se tiču nevladinog sektora u Bosni i Hercegovini regulišu tri zakona o udruženjima i fondacijama – jedan državni i dva entitetska.
Što se Republike Srpske tiče, Zakon o udruženjima i fondacijama RS, usvojen 2001. a posljednji put mijenjan 2005. godine, definiše šta ove organizacije smiju, a šta ne smiju da rade – i kako se finansiraju.
Prema članu 3. ovog Zakona, statut i djelovanje udruženja i fondacija ne mogu biti suprotni ustavnom poretku niti usmjereni na njegovo nasilno podrivanje, raspirivanje nacionalne, rasne i vjerske mržnje i netrpeljivost ili diskriminaciju.
“Ciljevi i djelatnost udruženja i fondacija ne mogu uključivati angažovanja u predizbornoj kampanji političkih stranaka i kandidata, prikupljanje sredstava za političke stranke i kandidate i finansiranje kandidata, odnosno političkih stranaka”, navodi se u Zakonu.
Zakon reguliše i imovinu udruženja i fondacija. Nadzor nad upotrebom sredstava vrši samo udruženje, ali i nadležni republički organ. Dužni su da vode poslovne knjige i podnose finansijske izvještaje.
Američki i ruski zakoni
Američki zakon FARA je donesen još 1938. kada su se SAD borile sa propagandom uoči Drugog svjetskog rata, a kasnije je pretrpio značajne izmjene. Prema ovom zakonu, “strani agenti” su pojedinci koji djeluju pod direktivama iz stranih država, a bave se političkim aktivnostima, prikupljaju novac ili djeluju pod naredbom svojih pretpostavljenih, u kontaktu sa američkim vlastima. U praksi, “agenti” u SAD su uglavnom profesionalni lobisti koje strane zemlje plaćaju da bi uticali na američku spoljnu politiku u pitanjima koja se njih direktno tiču.
S druge strane, ruski zakon o “stranim agentima” usvojen je 2012. godine i više puta je modifikovan. On zahtijeva od nevladinih organizacija koje primaju stranu pomoć, a za koje vlada smatra da se bave političkim aktivnostima, da budu registrovane, da se identifikuju kao “strani agenti” i da se podvrgnu reviziji. Izmjene zakona su većinom bile usmjerene na medije finansirane iz inostranstva. Ruske i međunarodne grupe za ljudska prava optužile su tada rusku vladu da koristi zakon o “stranim agentima” kako bi suzbili neslaganja i političke protivnike.
“Putinizacija” Republike Srpske?
U isto vrijeme dok Dodik najavljuje “zakon o stranim agentima” u Republici Srpskoj, nekoliko hiljada ljudi protestuje u Gruziji protiv kontroverznog prijedloga zakona o „stranim agentima“ koji su kritičari vlasti osudili kao sredstvo zastrašivanja medija i nevladinih organizacija.
Demonstranti su protestovali protiv zakona koji predviđa da se organizacije koje dobijaju više od 20 odsto sredstava iz inostranstva registruju kao „strani agenti“. Inače, taj zakon podsjeća na sličan zakon usvojen u Rusiji 2012. godine koji su ruske vlasti naširoko koristile za represiju nad medijima, opozicionim organizacijama i kritičarima vlasti.
Uzevši u obzir da je Dodik i ranije jasno označavao sve zaposlenike koji rade za međunarodne organizacije stranim agentima, što predstavlja pokušaj zastrašivanja neistomišljenika i potvrdu da vlastima Republike Srpske godinama najviše smeta nevladin sektor, postavlja se pitanje očekuje li Republiku Srpsku sličan scenario, uzevši u obzir da kritičari vlasti u RS ističu da najavljeni nacrti zakona koji regulišu ovu oblast jasno ukazuju sklonost ka ruskom modelu?
Gerila.info
