Nakon što je u federalnim medijima procurila informacija da je Evropski sud za ljudska prava donio presudu po apelaciji Slavena Kovačevića kojom je utvrdio da su njegova prava u kontekstu glasanja za kandidate za državni Dom naroda i Predsjedništvo BiH prekršena, krenula je lavina reakcija, što pozitivnih, što negativnih. Neka od pitanja oko kojih je vođena rasprava ticala su se načina na koji je informacija dospjela u javnost, kao i o tome da li Evropski sud ima mehanizme za sprovođenje svojih presuda.
Iako presuda još uvijek nije službeno objavljena, odmah su krenule reakcije, kako u Republici Srpskoj, tako i u Federaciji BiH. Reakcije su, očekivano, odgovarale uobičajenoj matrici po kojoj su bošnjački političari i pravni stručnjaci podržali ovu presudu, tumačeći je kao korak bliže građanskoj državi, dok su srpski i hrvatski političari i pravni stručnjaci izrazili bojazan da bi ovom presudom došlo do majorizacije ova dva naroda pod plaštom građanske države.
Presuda Evropskog suda u slučaju “Kovačević”: Put ka majorizaciji ili građanskoj državi?
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Banjaluči advokat Aleksandar Jokić smatra da bi problem mogao nastati ako bi u Federaciji kandidovali nekog Srbina, pa da Bošnjaci glasaju za tog Srbina, kao u situaciji kada su glasali za Željka Komšića.
“Teoretski ova presuda može uticati na buduće izborne procese. U BiH se svi plaše nacionalnog izjašnjavanja. Neko se može izjasniti kao Srbin a da ne bude Srbin, i da dobije glasove pripadnika drugog naroda a da popuni mjesto onog naroda koji nije u suštini glasao za njega. U suštini neka druga verzija Komšića. To je jedini način na koji Republika Srpska, odnosno Srbi u BiH mogu da izgube ovom odlukom”, ističe Jokić za Gerilu.
Dodaje da postoji realan strah od majorizacije, koji smo mogli vidjeti na primjeru Hrvata.
“Sasvim je jasno da se već uveliko u BiH na najbesramniji način zloupotrebljava nacionalna pripadnost. Brojni su koji se izjašnjavaju i kao Ostali, i kao Srbi, Hrvati i Bošnjaci po potrebi za mjesto koje se traži nekim konkursom”, navodi Jokić i dodaje da smo, što se tiče građanskog društva, nikad dalje od takvog uređenja.
“Gdje god je građanska priča, ona je negdje do pola, do pojave nacionalnog interesa i nacionalnog jedinstva. Svi smo mi građanski nastrojeni dok se ne dira u našu naciju, odnosno dok ne dođe bilo kakva mogućnost da mi budemo ili jači ili slabiji. Niko nije u građanskoj priči u BiH sa pretpostavkom da smo svi građani i da se unutar tih građana ne prave etničke grupe. Međutim, mi odmah napravimo etničke tabore. Toliko zalaganja za građansku BiH, a nije uspjelo da se napravi u Kantonu Sarajevo da je građanski održiv. Najviše nacionalnih tema u posljednje vrijeme i nekih ekscesa se desilo u Sarajevu. Konstantno su neke nacionalne teme a govorimo o građanskoj državi. Vjerujem u taj koncept, ali ne vjerujem ljudima koji ga propagiraju. Smatram da je građanska ideja u BiH zloupotrebljena od strane političkih oportunista koji su u tome vidjeli dio kolača a da je u pozadini bh. politika ‘mi protiv njih'”, ističe Jokić.
Naposlijetku, naglašava da se negira činjenica da Evropski sud za ljudska prava nema mehanizme da primijeni svoje odluke.
“Na nama je hoćemo li je primijeniti ili ne. Tu nema nikakve sankcije, ni moralne. Nama dođe presuda Evropskog suda, za očekivati je da mi dobijemo od nekih međunarodnih organizacija neki uslov. Međutim, ne dobijamo nikakve uslove. Što ćemo onda ispunjavati presude?”, pita se na kraju Jokić.
U vezi sa primjenjivanjem presuda Evropskog suda za ljudska prava, i viši asistent na Pravnom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci Igor Popović ističe da Sud nema mehanizam da izvrši presude.
“Nadzor nad izvršavanjem presuda je povjeren drugom organu Savjeta Evrope, Komitetu ministara, koji je sastavljen od ministara vanjskih poslova država članica. Ovaj organ može da utvrdi da presuda nije izvršena i da preduzme određene korake koji mogu podrazumijevati i sankcionisanje BiH”, ističe Popović za Gerilu i napominje da postoje slučajevi kada se presude Evropskog suda ne izvršavaju. Navodi primjer Velike Britanije koja i dalje nije izvršila presudu koja se tiče prava glasa zatvorenika.
“Kako se čini, ova presuda se neće ni izvršiti. Dodatno, veliki je otpor Ujedinjenog Kraljevstva prema presudama Evropskog suda koje se tiču prava migranata i deportacije. Takođe, dio vladajuće partije u ovoj državi razmatra čak i da Ujedinjeno Kraljevstvo napusti Evropsku konvenciju o ljudskim pravima. Ovo su primjeri sistemskih problema, ali postoje i presude koje se ne tiču sistemskih problema, već pojedinaca, a da nisu izvršene. Dakle, presude Evropskog suda se izvršavaju, pa makar se ticale i izbornog sistema, ali postoje određeni izuzeci” navodi Popović.
Podsjeća da se Evropski sud za ljudska prava bavio nizom pitanja koja se tiču izbornog prava i većina ih je izvršena od strane država.
“Kakav će uticaj imati presuda u predmetu “Kovačević”, to ne možemo da znamo. Ipak, valja napomenuti da je Evropski sud zauzeo stav da države uživaju određeno diskreciono pravo kada je riječ o kreiranju političkog sistema i da sistem koji odgovara jednoj državi, ne mora da odgovora drugoj. Drugim riječima, Sud vodi računa o istorijskom i drugom kontekstu svake države. U tom smislu, presuda, onako kako nam je predstavljena, jeste korak ka građanskom sistemu, ali to ne mora da znači majorizaciju. Svakako će političarima trebati veliko umijeće da zadovolje naloge iz presuda, ali i političke aspiracije svih aktera”, ističe Popović.
Što se tiče načina na koji je informacija o presudi Evropskog suda za ljudska prava dospjela u javnost, Popović ističe da činjenica da nema zvaničnog saopštenja za medije, niti sažetka presude, ali da je presuda na neki način procurila iz Evropskog suda i dospjela u jedan medij, može imati negativne posljedice po ugled i rad Suda.
“Presude se objavljuju zvaničnim putem. Svakako bi Evropski sud trebalo da ispita kako i na koji način je presuda dospjela u javnost, a da još nije bila ni saopštena”, upozorava Popović i podsjeća da se ova presuda nastavlja na niz presuda koji je započeo predmetom Sejdić i Finci protiv BiH.
“Sve se presude tiču izbora u BiH i diskriminacije, mada presuda u ovom predmetu ima širi domet jer se tiče, ako je vjerovati medijskim napisima, i ukidanja Doma naroda na nivou BiH. Presude Evropskog suda su obavezujuće za BiH, ali je poznato da prethodne presude nisu do sada izvršene. Da li će takvu sudbinu doživjeti i presuda “Kovačević”, ostaje da vidimo. Ipak, prosta logika nalaže da, ako i prethodne presude nisu izvršene, onda ova presuda neće biti izuzetak. Poseban razlog za to jeste činjenica da je Sud, ako je vjerovati medijskim napisima, ekplicitno naveo da Dom naroda mora da bude reformisan ili čak ukinut, ne samo po sastavu već i po ovlaštenjima”, ističe Popović.
Naposlijetku, što se posljedica ove presude tiče, Popović naglašava da ako je Sud zaista eksplicitno rekao da je koncept „legitimnog predstavljanja“ sam po sebi diskriminatoran, onda to može imati uticaja na predmet koji se vodi pred istim sudom, a povodom izmjena koje su nastupile u Federaciji BiH na osnovu intervencije Kancelarije visokog predstavnika u BiH.
“Jedna politička partija pred ovim sudom osporava takve izmjene, te bi joj ova presuda mogla ići u korist. Inače, sporne izmjene izbornih pravila upravo imaju za cilj (ili bi trebalo da imaju) da se ostvari koncept legitimnog predstavljanja u ovom entitetu. No, više ćemo svakako znati kada presuda bude objavljena”, ističe na kraju Popović.
Gerila.info
