U srcu priče o akademskom progonu i obračunu sa neistomišljenicima u Republici Srpskoj nalazi se profesorka Aleksandra Figurek, naučnica svjetskog renomea, čiji je profesionalni put presječen nezakonitim otkazom na Univerzitetu u Banjoj Luci.
U isto vrijeme dok njen sin, matematički genije Nikola Savić, osvaja zlatne medalje na svjetskim takmičenjima, njegova majka vodi pravnu borbu protiv institucije koja joj je oduzela karijeru zbog javnog iznošenja stavova.
Dok cijeli region slavi Nikolin uspjeh, malo ko zna za bitku njegove majke protiv sistema koji guši kritičko mišljenje. Profesorka Figurek, koja trenutno privodi kraju svoju drugu doktorsku disertaciju na Kipru, godinama je upozoravala na pad rejtinga Univerziteta u Banjoj Luci i predlagala konkretne mjere za poboljšanje njegovog ugleda. Umjesto podrške, dočekala ju je institucionalna odmazda.
Nakon što je 2020. godine dobila saglasnost za postdoktorsko istraživanje na Istraživačkom institutu u Nikoziji, uslijedio je preokret. Uprkos formalnoj saglasnosti dekana Poljoprivrednog fakulteta, rektor Radoslav Gajanin je odugovlačio proces i kasnije tvrdio da saglasnost nije data. Ubrzo je protiv nje pokrenut disciplinski postupak, a zatim je uslijedio otkaz. Ironično, isti dan kada je Univerzitet objavio vijest o njenom istraživanju na Kipru, stiglo joj je rješenje o prestanku radnog odnosa, prenosi Srpskainfo.
Profesorka Figurek nije jedina na udaru rektora Gajanina. Pronalazač i profesor Mićo Gaćanović otvoreno je prozvao rektora za progon akademskih radnika koji nisu “na liniji”. Gaćanović, čiji su izumi prepoznati u Evropi, takođe je dobio nezakonit otkaz sa Elektrotehničkog fakulteta u Banjaluci 2019. godine, svega godinu dana prije penzionisanja. Sud je presudio u njegovu korist, ali niko iz uprave Univerziteta nije snosio odgovornost.
Gaćanović tvrdi da je izbor Gajanina za dopisnog člana Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske “sramota za akademsku zajednicu”. On i grupa njegovih istomišljenika sada formiraju društvo koje će pokrenuti sudske procese za nadoknadu moralne štete svim progonjenim profesorima.
Profesorka Figurek ne planira da odustane. Protiv Univerziteta u Banjaluci prikupila je desetine dokaza i traži isplatu svih plata sa kamatama od 2021. godine. Dio tog novca, kako je najavila, usmjeriće za pomoć djeci sa posebnim potrebama.
Ovaj slučaj nije samo priča o jednoj profesorki i njenoj borbi protiv nepravde. To je simbol urušavanja akademskih vrijednosti, partijske kontrole nad univerzitetima i progona onih koji se usude da misle svojom glavom. Ukoliko institucije ne preuzmu odgovornost, Univerzitet u Banjoj Luci nastaviće da tone, a njegovi najbolji umovi pronalaziće uspjeh daleko od domovine.
