Prošlo je više od 250 dana otkako Davor Dragičević traži istinu i pravdu za svog ubijenog sina Davida Dragičevića. Prošlo je više od osam mjeseci otkako je pronađeno beživotno tijelo njegovog sina. Više od osam mjeseci Davor Dragičević i grupa „Pravda za Davida“ na banjalučkom Trgu Krajine zahtijevaju od nadležnih institucija da otkriju nalogodavce i ubice Davida Dragičevića. Bez presedana, ovo je najduži protest u Bosni i Hercegovini koji se odvija u kontinuitetu. Ovo je protest čiji su inicijatori istrajniji od inicijatora svih dosadašnjih protesta. A nije da ih nije bilo. Nažalost, izgleda da je tuga roditelja najjači motiv koji može pokrenuti na otpor protiv bahatog ponašanja moćnika, na revolt protiv jalovosti institucija, na protest protiv nekažnjenog ubijanja djece.
Iako nam se čini da je zavladala apatija, što je slučaj kod većine građana, pojedinci i grupe ipak istupaju iz tog okvira. Protestuju, bune se, ne pristaju na stereotipni obrazac „ne talasanja“ karakterističan za našu kulturu i mentalitet. Sa kolikim uspjehom, to je već drugo pitanje.
U nastavku ćemo predstaviti retrospektivu protesta u Bosni i Hercegovini unazad desetak godina. Bar onih koji su najviše odjeknuli u javnosti.
Počinjemo sa protestom tadašnje opozicije u Republici Srpskoj predvođene SNSD-om iz marta 2004. godine. Protest je održan pod motom „Ovako više ne može – tražimo izbore“ na kome je traženo raspisivanje vandrednih izbora i silazak sa vlasti “nesposobne Vlade RS” predvođene SDS-om. Zanimljivo je da se nekad SNSD bunio protiv nesposobnosti i korumpiranosti vlasti, a danas suvereno drži vlast dok se njihovi politički protivnici iz istih razloga bune protiv njih. Okreće se kolo sreće. Ili je u pitanju vrzino kolo.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
U septembru 2005. godine u Banjaluci je održan protest penzionera koji su tražili ukidanje odredbe Vlade RS o otpisu neisplaćenih penzija, zatim povećanje doprinosa za penzije i usklađivanje rasta penzija sa prosječnom platom. Ovaj protest se održao tri godine nakon preuzimanja vlasti od strane SNSD-a. Nakon predvođenja protesta, SNSD je došao u situaciju da zbog svog djelovanja ljudi protestuju protiv njih.
U Sarajevu je početkom 2008. godine održano nekoliko protesta zbog narušene bezbjednosne situacije. „Okidač“ za proteste bila je smrt učenika Denisa Mrnjavca koga je početkom februara u tramvaju izbola grupa mladića nakon čega je on preminuo. Na protestima su se tražile ostavke nadležnih. Zanimljivo je da su se protesti inicirali putem internet foruma.
U aprilu 2010. godine u Sarajevu su ispred zgrade Vlade FBiH protestovali ratni veterani. Tražili su donošenje Zakona o demobilisanim borcima po hitnom postupku, kao i isplate zaostalih naknada. Protesti su prerasli u nerede u kojima je povrijeđeno više desetina osoba.
Vozači kamiona u Republici Srpskoj protestovali su u oktobru 2010. godine zato što je na snagu stupio novi pravilnik o licencama u međunarodnom transportu, dok su prevoznici tražili prolongiranje primjene spornog pravilnika koji predviđa dodatne izdatke i priznavanje entitetskih licenci. Vozači su sa više stotina kamiona paralisali sve značajnije saobraćajnice u RS, blokirali su teretni saobraćaj na svim važnijim graničnim prelazima na teritoriji RS, a u jednom trenutku su totalno blokirali sve carinske terminale.
U februaru i martu 2011. godine u Banjaluci su održani protesti u organizaciji „Oštre nule“ i „Protesta“ koji su izražavali nezadovoljstvo trenutnim socijalno-ekonomskim stanjem u Republici Srpskoj. Ovi protesti su bili kratkog daha i brzo su zaboravljeni.
Krajem maja 2012. godine počeli su protesti Banjalučana zbog uništavanja „Picinog parka“ na kojoj je kompanija kontroverznog biznismena i presuđenog kriminalca Mileta Radišića izgradila stambeno-poslovni objekat. Tokom godine su organizovane protestne šetnje na kojima su građani iskazivali svoj revolt jer vlast nije sprečavala kriminal i korupciju. Međutim, zgrada na mjestu „Picinog parka“ je napravljena, Mile Radišić je izašao iz zatvora, a pokazalo se po ko zna koji put u BiH da su protesti bili uzaludni.
U oktobru 2012. godine, prilikom otvaranja restorana McDonald's, grupa građana je protestovala izražavajući nezadovoljstvo zbog otvaranja ovog restorana ukazujući na štetnost obroka, njihovog sastava i odnosa ove kompanije prema zaposlenima.
Krajem novembra 2012. godine nekoliko hiljada zaposlenih u prosvjeti, policiji, pravosuđu i upravi održali su proteste nakon što je Vlada RS donijela odluku da budžetskim korisnicima smanji plate za deset odsto. Organizatori protesta bili su četiri granska sindikata budžetkih korisnika.
U maju i junu 2013. godine nastavljena su protestna okupljanja boraca za „Picin park“. U međuvremenu su osnovali građansku inicijativu „Park je naš“. Protestanti su se više puta okupljali u dvorištu Željka Vulića u znak podrške njegovoj borbi da sačuva vlastito imanje od uzurpacije od strane Radišićeve firme „Grand Trejd“. Nastavljene su i protestne šetnje.
U junu 2013. godine nekoliko stotina banjalučkih studenata, nezadovoljnih svojim standardom, održalo je protestnu šetnju. Studenti su od Vlade RS zatražili i beskompromisnu borbu protiv organizovanog kriminala, korupcije i nepotizma. Organizator protesta bila je Unija studenata RS.
Nekoliko stotina građana okupilo se u junu 2013. godine u Mostaru na mirnim protestima zbog nezadovoljstva problemima koji muče Mostarce te podrške usvajanju zakona o jedinstvenom matičnom broju.
Pokušaj građanskog neposluha mogli smo vidjeti početkom jula 2013. godine kada je grupa aktivista okupljena pod imenom „JMBG za sve!“ pozvala građane BiH da izađu na proteste ispred zgrade Parlamenta u Sarajevu, ali i širom države, te na taj način podrže akciju „Otkaz“. Ovaj protest bio je nastavak demonstracija za hitno usvajanje zakona o jedinstvenom matičnom broju građana iz juna iste godine. Aktivisti su pozvali građane da ne kupuju i ne troše ništa, kako ne bi punili državni budžet.
Krajem avgusta 2013. godine pacijenti Kliničkog centra Banjaluka koji imaju probleme iz oblasti očne protetike i okuloplastične rekonstruktivne hirurgije okupili su se ispred te zdravstvene ustanove i izrazili nezadovljstvo i bojazan da neće imati adekvatan ljekarski tretman, nakon što je uprava Kliničkog centra raskinula ugovor s klinikom iz Beograda, koja jedina može da obavlja te medicinske usluge.
Krajem 2013. godine studenti u Sarajevu, Tuzli, Mostaru, Bihaću, Zenici i Banjaluci izašli su na ulice kako bi iskazali svoj protest i zahtijevali od političara da omoguće da se Bosna i Hercegovina uključi u projekt „Erasmus+“. Takođe, tražili su i poboljšanje cjelokupnog sistema obrazovanja u BiH.
U februaru 2014. godine, većinom u gradovima u Federaciji BiH, održani su masovni protesti zbog kriminala, korupcije, siromaštva, nezaposlenosti i socijalne nestabilnosti. Protesti su prerasli u nemire za koje se sumnja da su bili politički motivisani, odnosno podstaknuti od strane određenih političkih grupacija u BiH. U nemirima je povrijeđeno više građana i uništena državna imovina, ali i imovina građana.
U martu 2013. godine u Banjaluci je održano nekoliko protesta nezadovoljnih boraca i građana. Protestanti su tražili poboljšanje statusa boraca i građana, te borbu protiv ratnog profiterstva i političara koji su se enormno obogatili, dok je običan narod doveden na rub egzistencije.
U BiH nisu održavani protesti samo iz socijalnih ili političkih motiva, nego i iz ekoloških. U februaru 2015. godine u Tesliću su održani protesti zbog ekološke katastrofe na rijeci Usori pod nazivom „Stop uništavanju naših rijeka“. U decembru 2015. godine građani Lukavca su se javnim protestom pobunili protiv zagađenja okoline u kojoj žive.
Međutim, dominirali su socijalni protesti. Krajem decembra 2015. godine više stotina radnika se okupilo na protestima koje je organizovao Savez sindikata Republike Srpske. Protesti su organizovani pred početak sjednice NSRS na kojoj su poslanici po hitnom postupku razmatrali Prijedlog zakona o radu kojim su se, prema mišljenju sindikalaca, smanjila radnička prava.
U maju 2016. godine u Sarajevu su održani protesti demobilisanih boraca iz svih krajeva Federacije Bosne i Hercegovine. Borci su od izvršne vlasti u entitetu tražili da usvoji Rezoluciju u kojoj se nalaze tri glavna zahtjeva: jedinstven registar boraca, jedno boračko udruženje i borački dodatak.
U julu 2016. godine tridesetak radnica Sportske kladionice Premier okupilo se na protestu u Mostaru zbog usvajanja izmjena i dopuna Zakona o igrama na sreću.
U oktobru 2016. godine stotinjak građana Sarajeva okupilo se ispred Narodnog pozorišta kako bi mirnim protestom iskazali negodovanje zbog otkazivanja javnog izvođenja predstave „Naše nasilje i vaše nasilje“ na Internacionalnom teatarskom festivalu MESS.
U oktobru 2016. godine građani Sarajeva protestovali su zbog sve lošije bezbjednosne situacije u glavnom gradu BiH. Povod za proteste je bila saobraćajna nesreća koju je skrivio Sanjin Sefić koji je automobilom usmrtio dvije studentice Filozofskog fakulteta u Sarajevu Editu Malkoč i Selmu Agić. Takođe, održani su i protesti na poziv porodice ubijenog Dženana Memića koji je stradao na Ilidži početkom godine pod nerazjašnjenim okolnostima.
U maju 2017. godine umjesto planiranog marša za ljudska prava LGBT osoba koji je zabranjen a trebao je biti organizovan u Sarajevu, održao se protestni skup zbog uskraćivanja prava na javno okupljanje.
U avgustu i septembru 2017. godine građani Banjaluke su protestovali nezadovoljni činjenicom da je u RS zatvoreno 15 škola, a da je ministar prosvjete i kulture RS Dane Malešević kupio novi automobil vrijedan 115.000 maraka. Građani su tražili da se ograniči vrijednost automobila koji se nabavljaju za funkcionere Vlade RS na 50.000 KM, kao i da se popravi stanje u školama u RS.
Početkom oktobra 2017. godine osobe sa invaliditetom su na protestu u Banjaluci zatražile redovnost u isplati dodatka za tuđu njegu i pomoć. Pored redovnosti u isplati tuđe njege, tražili su i hitnu izmjenu Zakona o socijalnoj zaštiti RS i pokretanje postupka da se kroz zakonsku regulativu, reguliše pravo na ličnu invalidninu civilnih invalida RS.
U Sarajevu su krajem oktobra 2017. godine protestovali penzioneri zbog neadekvatne zdravstvene i socijalne zaštite penzionera i niskih penzija, kao i neusvajanja novog Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju.
U novembru 2017. godine desetine građana okupilo se u Sarajevu na protestu u organizaciji Inicijative građana „Primjena Zakona za zaštitu i dobrobit životinja“ gdje su pozvali na primjenu spomenutog zakona, ali i još jednom poručili da „psima nije mjesto na ulici“. Istakli su da je problem prekobrojne populacije napuštenih pasa direktna posljedica nesprovođenja i zloupotrebe zakona.
U drugoj polovini novembra 2017. godine pripadnici Saveza sindikata policije i zaposlenih u ministarstvima unutrašnjih poslova u FBiH protestovali su pred zgradom federalnog Parlamenta u Sarajevu tražeći bolje uslove penzionisanja.
Nekoliko desetina majki okupilo se u decembru 2017. godine ispred Narodnog pozorišta RS u Banjaluci kako bi ukazale na diskriminaciju u novom zakonu o dječjoj zaštiti. Protest je organizovan kako bi se uputio javni zahtjev da materinski dodatak od 405 KM mjesečno primaju sve nezaposlene majke dok im djeca ne napune 12, odnosno 18 mjeseci starosti, a ne samo majke beba rođenih od 1. decembra 2017. godine.
Krajem februara 2018. godine nekoliko stotina članova boračkih udruženja iz Tuzlanskog kantona blokiralo je petlju Šićki Brod u Tuzli zahtijevajući ukidanje finansiranja svih boračkih organizacija, utvrđivanje boračkog dodatka te uspostavljanje tačnog boračkog registra. Protesti su završeni intervencijom specijalne policije.
U martu 2018. godine na Trgu Krajine u Banjaluci su počeli protesti Davora Dragičevića i grupe „Pravda za Davida“ zbog ubistva Davida Dragičevića.
U junu 2018. godine u Banjaluci i drugim gradovima BiH održani su protesti zbog visokih cijena goriva. Na društvenim mrežama pokrenuta je akcija „Stop poskupljenju goriva“ u kojoj su se vozači pozivali da svaki dan na sat vremena zaustave svoje automobile.
Krajem jula 2018. godine nekoliko stotina demobilisanih boraca je protestovalo ispred Parlamenta FBiH tražeći objavljivanje registra boraca, borački dodatak i ukidanje finansiranja boračkih udruženja.
Tokom cijele 2018. godine građani širom BiH su protestovali zbog planova o izgradnji mini hidroelektrana izražavajući strah da će mini hidroelektrane narušiti ekološku ravnotežu, ali i da iza svega stoji samo pohlepa investitora.
Dakle, mogli smo vidjeti da u posljednjih desetak godina nije manjkalo protesta, i to iz mnogobrojnih razloga: zbog loše ekonomske i socijalne situacije, zbog političkih razloga, zbog ugrožene bezbjednosti građana, zbog zdravstvenih problema građana, zbog narušavanja ekoloških uslova života, zbog ugrožavanja uslova života određenih grupacija kao što su demobilisani borci, penzioneri, studenti, porodilje, ljubitelji životinja, seksualne manjine…
Iako su protesti organizovani iz različitih pobuda, jedno im je zajedničko – vlasti su najčešće ostajale gluve, nijeme i slijepe na vapaje građana. Do sada protesti nisu gotovo ništa promijenili. Najčešće su bili uzaludni. Vlastodršci, tajkuni i kriminalci su i dalje nastavili po svom, zanemarujući nerijetko i osnovna prava građana. Uzevši u obzir u kakvom se socijalnom, ekonomskom i političkom položaju nalazi BiH, možemo očekivati da će protesta biti i u budućnosti. Pitanje je samo da li će išta promijeniti ili će odnos između vlasti i građana koji protestuju ostati na starom – ista meta, isto odstojanje: “vi protestujte a mi ćemo se praviti da vas razumijemo”.
