Britanski časopis The Economist se u posljednjem broju pita zašto se Sarajevska hagada razlikuje od ostalih?
Hagada je ritualna knjiga koja govori o bjekstvu Jevreja iz ropstva u Egiptu. Jedan primjerak, poznat kao Sarajevska hagada, razlikuje se od svih ostalih. Sarajevska hagada je stara najmanje 650 godina i njene stranice od teleće kože još su živo ukrašene zlatom i dragim kamenjem lapis lazuli i malahitom. Izdržala je rat i progon, svjedočeći o nemirnim događajima, i, kao u biblijskoj epizodi na koju se odnosi, Sarajevska hagada je uvijek pronalazila novi život, odnedavno u književnosti, a uskoro i na filmu.
Uz živopisne ilustracije biblijskih scena, među kojima je scena Mojsijevog razdvajanja Crvenog mora, tekst sadrži i prikaze savremenih Jevreja, vjerovatno uključujući originalne vlasnike hagade. Prošlost hagade, poput njenih stranica, čuva mnoge tajne. Napravljena je u srednjovijekovnoj Španiji, najvjerovatnije u Barseloni, od strane nepoznatog autora oko 1350. godine. Nakon što je Španija protjerala svoje Jevreje 1492. godine, hagada se našla u Italiji gdje ju je inkvizicija poštedila, prije nego što je stigla u multikulturalnu Bosnu i Hercegovinu (s kratkim boravkom u Beču radi restauracije). Tokom vijekova sakupljala je mrlje od vina i škrabotine koje šapuću o ljudima koji su čitali pergamente.
Godine 1894. Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine kupio je hagadu od jedne sefardske porodice u Sarajevu. Tokom Drugog svjetskog rata, kada je većina sarajevskih Jevreja nestala, njemačke trupe su tražile legendarni primjerak hagade. Direktor muzeja Jozo Petrović i kustos Dervis Korkut sakrili su hagadu u jednom selu na Bjelašnici, navodno u džamiji.
Pola vijeka kasnije, tokom opsade Sarajeva za vrijeme rata u BiH, Vojska RS je granatirala Zemaljski muzej. Ovaj put bibliotekar Enver Imamović i njegove kolege spasili su hagadu i čuvali je u trezoru banke. Policija mu je rekla da je lud što rizikuje svoj život zbog „prašnjave stare knjige“, prisjeća se Imamović u priči sa Džeraldin Bruks, novinarkom koja je pratila ratna dešavanja u BiH.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Bruksova je prvi put čula za Sarajevsku hagadu kada su, dok se krila u hotelskom baru tokom rata, kolege ratni dopisnici nagađali o njenoj sudbini. Nakon toga napisala je knjigu „Ljudi knjige“, izmišljeni prikaz istorije hagade. “To je ista priča koja se ponavlja u različitim epohama u različitim zemljama”, kaže Bruksova. „Nešto se pojavi i želi da obriše sve koji ne pripadaju.“ Ipak, kako svedoči hagada, “uvijek postoje ljudi koji se uzdignu i kažu ne”.
Sarajevska hagada dugo se smatrala isuviše osjetljivom da bi se mogla izložiti. U posljednjih 100 godina, ukupno je bila izložena javnosti svega četiri sata. Ali od 2018. godine izlagala se dva sata nedeljno u prostoriji u muzeju koja je zaštićena od krađe.
Danis Tanović, režiser koji je 2001. dobio Oskara za film “Ničija zemlja”, sprema se za filmsku adaptaciju romana Džeraldin Bruks. Tanović je bio u Sarajevu tokom opsade i pomagao vatrogascima da se spasi kulturno blago.
Za njega knjiga simbolizuje „borbu, dobrotu od strane nekih i progonstvo“. Ali, takođe opisuje i “priču o preživljavanju”. Snimanje je odloženo zbog pandemije koronavirusa. Ipak, jasno je da postoji još poglavlja koja se moraju ispisati u hagadinoj hronici izgnanstva, junaštva i izdražljivosti.
[pdf-embedder url=”http://www.gerila.info/wp-content/uploads/2020/04/The_Economist_UK_-_18_04_2020-sarajevska-hagada.pdf” title=”The_Economist_UK_-_18_04_2020 sarajevska hagada”]
