Vazduh na području opštine Modriča opasan je po zdravlje ljudi i životnu sredinu!
Ovim se riječima može najkraće opisati ispitivanje kvaliteta vazduha na području opštine Modriča koje je, nakon požara na Gudronskoj jami, uradio Insstitut za zaštitu i ekologiju Republike Srpske.
Podsjećamo, Gerila je prije nekoliko dana objavila tekst u kome je navedeno da je vazduh u pojedinim modričkim naseljima, a pogotovo u izbjegličkom naselju Modriča 5, izuzetno opasan, nakon što je planula obližnja gudronska jama.
Mjerenje je urađeno na tri lokacije – pored najbližeg stambenog mjesta, u neposrednoj blizini Gudronske jame i u užem centru grada i pokazalo je da su koncentracije azot-dioksida, benzena, toluena, akroleina i hlorovodonika daleko iznad maksimalno dozvoljene vrijednosti. Ipak, ni u jednom slučaju nije utvrđeno kolika je maksimalna dozvoljena koncentracija ovih jedinjenja za period mjerenja od jednog sata koliko je i iznosilo mjerenje kvaliteta vazduha. U prvim danima nakon požara često se govorilo da je koncentracija benzena osam stotina puta veća od dozvoljene. Visoko izmjerene vrijednosti ovih elemenata, navodi se u zapisniku Instituta, predstavljaju rizik po zdravlje ljudi i po životnu sredinu.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
Benzen je bezbojna ili svjetložuta tečna hemikalija na sobnoj temperaturi. Brzo isparava kada je izložen vazduhu. Koristi se prvenstveno kao rastvarač u hemijskoj i farmaceutskoj industriji, kao polazni materijal i međuproizvod u sintezi brojnih hemikalija uključujući plastiku, maziva, gume, boje, deterdžente, lijekove i pesticide. Benzen je prirodna komponenta sirove nafte i benzina.
Hronična izloženost benzenu uglavnom utiče na koštanu srž, kao i na meke, unutrašnje dijelove kostiju gdje se stvaraju nove krvne ćelije. Ovo može dovesti do anemije (nizak broj crvenih krvnih zrnaca), koja je uzrok slabosti i umora, smanjenog broja bijelih krvnih zrnaca, što smanjuje sposobnost tijela da se bori protiv infekcija i različitih vrsta leukemije. Utvrđeni su i štetni efekti na imuni sistem i reproduktivni sistem, kao što je poremećaj menstrualnih ciklusa.
Azot dioksid je crvenkasto-smeđi plin ili žućkasta tekućina, neugodnog i oštrog mirisa. Glavni izvor nastanka azot-dioksida je izgaranje fosilnih goriva (ugalj, plin, nafta). Prosječna godišnja koncentracija azot-dioksida u seoskim sredinama se kreće oko 5 µg/m³, a u gradovima od 20 do 90 µg/m³ (mjerenja u Modriči su pokazala količine od 517, 91 i 309 µg/m³). Azot-dioksid utiče na zdravlje tako što izaziva slabljenje imunološkog sistema, povećane alergijske reakcije, izaziva kašalj i bronhitis. Asmatičari mogu reagovati na oštećenje pluća nakon kratkog izlaganja.
Toluen je hemijski spoj koji pripada grupi aromatskih spojeva. Njegova zastupljenost je velika i upotreba višestruka, pa se koristi za proizvodnju pogonskih goriva, u farmaceutskoj industriji, u prehrambenoj industriji i u grafičkoj industriji. U studijama u kojima su bile proučavane životinje hronično izložene toluenu opažene su neurološke posljedice, poremećaji reproduktivnosti, oštećenje jetre, pogoršanje u radu srca i ostali štetni učinci. Toluen kod ljudi može uzrokovati trenutnu opijenost, glavobolju, vrtoglavicu i narkozu, a veće koncentracije toluena mogu uzrokovati encefalopatiju, pneumonitis, aritmiju, acidozu i dermatitis.
Akrolein je bistra i veoma ljuta mirisa tečnost koja se stvara suvom desitlacijom glicerina i nekih masti. Ovo je toksična i potencijalno kancerogena hemikalija. Hlorovodonik je izuzetno toksičan. Izuzetno je štetan za ljudsku kožu. Oni koji rade sa hlorovodonikom moraju biti veoma oprezni i preduzeti sve mjere zaštite. Ovaj gas ima i otrovno i iritativno dejstvo. Izaziva opekotine i iritaciju respiratornog trakta ako dođe u kontakt s njim.
Podsjećamo, Štab za vanredne situacije opštine Modriča proglasio je prije dva dana vanrednu situaciju na dijelu opštine zbog požara na području gudronske jame. Iz Inspektorata Srpske je preporučeno da se u pomenutoj opštini otkažu sve zakazane aktivnosti i manifestacije na otvorenom.
U Gudronskoj jami se nalazi 25.000-30.000 tona toksičnog i otpada iz Rafinerije ulja Modriča. Od 1967. do 1996. godine u Rafineriji ulja Modriča su prikupljana otpadna motorna i industrijska ulja sa prostora bivše Jugoslavije, nakon čega su tretirana postupkom rerafinacije sa sumpornom kiselinom i aktivnom glinom.
U tom tehnološkom postupku kao nus-proizvod nastajao je opasni rafinerijski otpad (kiseli gudron) koji je odlagan na lokalitetu „Garevac“ u lagunama nastalim iskopavanjem šljunka. Deponija kiselog gudrona nalazi se van kruga Rafinerije ulja Modriča.
Rafinerija ulja Modriča je od 1996. godine prestala da primjenjuje tehnologiju za obradu otpadnih ulja sa sumpornom kiselinom, tako da se od tada u ovom preduzeću više ne produkuje kiseli gudron. Međutim, problem otpada koji je do tada odlagan je ostao neriješen i do danas, a u međuvremenu oko jame su se formirala naselja sa više hiljada porodica sa djecom.
Problem ovog odlagališta otpada do izražaja dolazi posebno ljeti kada se širi nesnosan smrad i dim od požara koji nerijetko izbijaju. Iako se ovo pitanje godinama postavljalo vlasti, ali i vlasnicima rafinerije, konkretnih pomaka nije bilo.
Predsjednik Upravnog odbora Društva za istraživanje i zaštitu biodiverziteta i biolog Jovica Sjeničić danima prati stanje oko jame. On godinama upozorava na opasnost koja dolazi od kiselog gudrona, ali rješenja nema.
„Gudron najviše liči na katran. To je želatinozna, polutečna materija koja se odlagala kao nusprodukt prerade korišćenih motornih ulja u modričkoj Rafineriji ulja. Gudron se u ovoj jami odlagao od 1967. do 1996. godine. Jama se nalazi u Starači koja predstavlja dio starog toka Bosne. Taj potez se popularno zove Kriva bara“, rekao je Sjeničić za Gerilu.
Prije dvadeset i četiri godine prostor oko jame je isparcelisan i, dodaje on, gusto naseljen. Sjeničić kaže kako jama ima dva vlasnika – jedan je Republika Srpska, drugi je Rafinerija. Oba vlasnika brigu oko saniranja jame prepuštaju onom drugom.
„Prema nekim ranijim procjenema, u jami se nalazi između 25.000 i 30.000 tona otpada. Tu postoje dva ili tri bazena, neki silosi, neke cisterne, burad. Treba provjeriti da li je tu odlagano još nešto osim kiselog gudrona“, kaže Sjeničić.
Iako svi peru ruke od sanacije jame, Sjeničić kaže da se ona može uništiti, ali da je za to potrebno vrijeme, volja i novac. Gudronskih jama ima i u regionu, najviše ih je bilo u Hrvatskoj i sve su sanirane. Gudron nije lako uništiti, za to su potrebni određeni uslovi, ali nije nemoguće.
„Gudronska jama ‘Sovjak’ u Hrvatskoj imala je oko 200.000 kubika. Za njenu sanaciju bilo je potrebno 70 miliona maraka. Naša jama ima 20-30 hiljada kubika i za njenu sanaciju bi bilo dovoljno deset miliona maraka. Najbezbolnija sanacija je spaljivanje u koncentrisanim uslovima, ali to mora da se radi na Zapadu, jer na Balkanu ne postoje takve spalionice“, rekao je Sjeničić.
Gerila.info
