Mjesec dana nakon prve Parade ponosa u BiH, koja je održana 8. septembra u Sarajevu, portal World Politics Review se pita može li LGBT zajednica u BiH iskoristiti zamajac koji je proizvela parada u borbi za veća prava LGBT osoba?
Tim povodom su razgovarali sa Zoricom Mršević, istraživačicom i naučnom savjetnicom u Institutu društvenih nauka u Beogradu i profesorkom Fakulteta za evropske pravne i političke studije u Novom Sadu.
Na pitanje kakvo je trenutno stanje LGBT prava u Bosni i Hercegovini i koliko je jaka LGBT zajednica u BiH, profesorka Mršević ističe da LGBT osobe još uvijek nemaju jednaka prava kao heteroseksualne osobe, što je slučaj gotovo svuda na Zapadnom Balkanu. Širom regije mnoge LGBT osobe se ne usuđuju istupati u javnosti kao pripadnici te populacije iz straha da će ih njihova porodica odbiti, da će možda morati napustiti školu, izgubiti posao ili biti izloženi drugim oblicima diskriminacije i zlostavljanja. Takođe, za istopolne parove ne postoji način da registruju svoju vezu. Međutim, stvari se polako mijenjaju zahvaljujući sve većoj vidljivosti LGBT zajednice te, između ostalog, pozitivnim uticajima iz drugih dijelova regiona i iz svijeta.
- tekst se nastavlja ispod oglasa-
LGBT aktivisti u BiH posjeduju značajnu snagu i sposobnost zbog više razloga. Prvo, mnogi mladi građani BiH imaju korist od stipendija koje im omogućavaju studiranje u inostranstvu, uglavnom u zapadnoj Evropi. Tamo komuniciraju i uče od članova LGBT organizacija na univerzitetima. Bez obzira na sopstveni rodni identitet, vraćaju se kući obogaćeni ovim znanjem i iskustvom LGBT aktivizma.
Drugo, što je još važnije, u BiH djeluje veliki broj nevladinih organizacija i grupa za pomoć, u kojima je zaposleno puno LGBT osoba koje žive, rade i otvoreno komuniciraju sa svojim profesionalnim i društvenim kontaktima na terenu. Na nedavno održanoj Paradi ponosa učestvovao je i američki ambasador u BiH, koji se javno izjašnjava kao homoseksualac. U interakciji sa strancima, građani BiH koji možda nisu u kontaktu sa LGBT osobama, polako se navikavaju na postojanje različitih rodnih i seksualnih identiteta.
To su važni faktori koji su doprinijeli nedavnom razvoju LGBT aktivizma u BiH, koji je doveo do organizovanja prve parade ponosa u BiH. Iako često svjedočimo negativnim reakcijama prema ovom aktivizmu, one obično dodatno podstiču napore aktivista. Izazov za LGBT aktiviste u BiH biće da očuvaju taj zamah i uspješno organiziraju drugu i treću paradu ponosa, istovremeno radeći na tome da povećaju vidljivost LGBT zajednice i da zagovaraju zakonska poboljšanja njihovog statusa.
Što se značaja prve parade ponosa za Bosnu i Hercegovinu tiče, i pitanja koji su drugi važni koraci
koji su doveli do unaprijeđenja prava LGBT osoba u BiH posljednjih godina, profesorka Mršević navodi da činjenica da je prva parada ponosa u Sarajevu privukla hiljade učesnika, kao i vrlo temeljne pripreme za taj događaj, svjedoče o snazi i sposobnosti LGBT aktivista u BiH. Organizovanje takvog događaja nije posao koji može obaviti samo par entuzijasta i šačica dobrovoljaca. To zahtijeva pažljivo planiranje i koordinaciju.
Ti su događaji važni jer ruše prepreke i pomažu u prevladavanju otpora napretku LGBT prava. Oni takođe osporavaju diskriminatorne i stavove pune predrasuda. Kao i kod drugih parada ponosa, dan poslije parade u Sarajevu bio je miran dan, a život je tekao kao i obično. Ni jedna od biblijskih strahota koje su prizivali protivnici parade nije se dogodila. Nebo se nije srušilo na „grad grijeha“.
Uz zalaganje za proširenje LGBT prava i borbe protiv nasilja i homofobije, parada je bila opšti poziv na solidarnost i saosjećanje sa zajednicama koje su marginalizovane i potlačene, uključujući radnike, migrante i etničke manjine poput Roma. Sigurno je da ovi građani BiH sada imaju više “vazduha” i da su u mogućnosti da žive otvorenije i sigurnije nego prije.
Trebaće neko vrijeme kako bi se potpuna korist od parade materijalizovala i trajni aktivizam da se podigne svijest da se LGBT prava tiču i naše djece, komšija, kolega. To nije samo apstraktna ideja uvezena iz inostranstva, korisna samo strancima. Šire razumijevanje ove suštine s vremenom će podstaći promjene u javnim politikama.
Održavajući uspješnu paradu ponosa koja je BiH stavila u međunarodno središte pažnje, lokalnim aktivistima se takođe pružila mogućnost da uspostave i poboljšaju linije komunikacije sa svojim kolegama u drugim dijelovima Balkana, od Slovenije do Bugarske. Prekogranična saradnja omogućava aktivistima iz BiH da uče na iskustvu iz tih zemalja koje su nekoliko koraka ispred BiH i da pomognu onima koji zaostaju u određenim pitanjima. Jednostavno, cijela regija se kreće prema većim ljudskim pravima za LGBT populaciju.
Naposlijetku, na pitanje postoje li drugi znakovi nedavnog napretka na Balkanu, i koje su glavne prepreke koje ometaju širenje LGBT prava u regiji, profesorka Mršević je naglasila da se prepreke koje koče širenje LGBT prava u regiji ne razlikuju od prepreka s kojima se suočavaju u drugim zemljama. One podrazumijevaju konzervativne stavove i religiozna učenja koja obeshrabruju toleranciju prema LGBT osobama. Sve evropske zemlje koje su ranije organizovale parade ponosa susrele su se sa sličnim preprekama, uglavnom od strane sugrađana koji su se zalagali za svetost svojih „tradicija“.
Takođe, vidimo i želju u nekim elitnim krugovima za očuvanjem “statusa quo”. Neke heteroseksualne osobe, koje tradicionalno uživaju bolju socijalnu mobilnost od LGBT osoba, nastoje da održe svoj
povlašteni socijalni status. Bez obzira na prednosti koje donose ova prava, pojedinci u BiH osjećaju potrebu za sputavanjem LGBT osoba u borbi za jednaka prava.
Balkan još uvijek zaostaje za ostalim dijelovima Evrope. Međutim, uprkos mnogim preprekama, napredak je vidljiv iz godine u godinu. Parade ponosa samo su dio okruženja koje povećava toleranciju i svjesnost o LGBT pravima.
